Trong giai đoạn 2020 - 2025, ôtô cá nhân tại Hà Nội tăng trung bình 11,5% mỗi năm, trong khi diện tích hạ tầng giao thông chỉ tăng 0,03%/năm đã đẩy Hà Nội đến khủng hoảng giao thông, thiệt hại tới 1,2 tỷ USD/năm do ùn tắc giao thông.
Theo một báo cáo mới nhất của Viện Chiến lược và Chính sách Tài chính (NIEF - Bộ Tài chính), Hà Nội đang thiệt hại tới 1,2 tỷ USD mỗi năm do ùn tắc giao thông.
Nguyên nhân chính được chỉ ra là do hệ thống hạ tầng giao thông Thủ đô vẫn còn nhiều điểm nghẽn. Đường sắt đô thị mới chỉ vận hành được 18,75% so với quy hoạch, sân bay Nội Bài đang quá tải tới 27% công suất thiết kế, còn giao thông đường thủy mới khai thác được 22% tiềm năng.
Tỷ lệ đất dành cho giao thông của Hà Nội hiện chỉ đạt 9,18%, chưa bằng một nửa so với chuẩn 20 - 26%. Số điểm ùn tắc lại ngày càng tăng, từ 58 điểm năm 2023 lên 76 điểm hiện nay. Vào giờ cao điểm, tốc độ di chuyển trên nhiều tuyến đường chỉ còn 15 - 18 km/h.
Mâu thuẫn nghiêm trọng giữa sự gia tăng chóng mặt của phương tiện cá nhân và khả năng đáp ứng của hạ tầng đang đẩy Hà Nội đến bên bờ khủng hoảng giao thông. Cụ thể, trong giai đoạn 2020 - 2025, ôtô cá nhân tại Hà Nội tăng trung bình 11,5% mỗi năm, trong khi diện tích hạ tầng giao thông chỉ tăng 0,03%/năm. Thống kê mới nhất cho thấy Hà Nội hiện có hơn 7,6 triệu xe máy và hơn 1 triệu ôtô, tiếp tục tăng với tốc độ 8 - 10% mỗi năm.
Hà Nội thiệt hại 1,2 tỷ USD mỗi năm vì tắc đường.
Trong khi đó, vận tải công cộng dù đã có 214 tuyến xe buýt nhưng mới chỉ đáp ứng được khoảng 21,5% nhu cầu đi lại, cách xa mục tiêu 45 - 50% vào năm 2030. Chi phí logistics tại Hà Nội cũng cao hơn TPHCM khoảng 15 - 20%, làm giảm sức cạnh tranh của doanh nghiệp trên địa bàn.
“Ước tính mỗi năm, ùn tắc giao thông khiến Hà Nội thiệt hại khoảng 1 - 1,2 tỷ USD. Người lao động mất từ 30 - 60 phút mỗi ngày vì tắc đường, kéo theo giảm năng suất làm việc và gia tăng chi phí vận hành cho doanh nghiệp”, ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng Thư ký, Trưởng ban Pháp chế Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho biết tại Hội thảo “Thúc đẩy tăng trưởng kinh tế cao nhất năm 2025”.
Trước thực trạng trên, NIEF đề xuất xây dựng mô hình Trung tâm Điều hành giao thông thông minh, có khả năng giám sát và điều phối toàn bộ hệ thống giao thông theo thời gian thực. Trung tâm này sẽ tích hợp dữ liệu từ camera AI, cảm biến IoT, định vị GPS; tự động điều khiển đèn tín hiệu, phát hiện và xử lý sự cố, dự báo lưu lượng và cung cấp thông tin giao thông tức thời cho người dân qua các ứng dụng di động.
Ngoài ra, cần triển khai các hệ thống ứng dụng giao thông đô thị hợp nhất: Cung cấp nền tảng số cho người dân tìm đường, đặt vé, thanh toán điện tử, phản ánh chất lượng dịch vụ và quản lý lịch trình cá nhân hóa.
Song song đó, Hà Nội cần đầu tư vào hệ thống quản lý kết nối liên thông giữa các loại hình vận tải công cộng (xe buýt, BRT, metro) và vận tải cá nhân (xe máy, ô tô, xe công nghệ như Grab, Be). Đặc biệt, các bãi gửi xe thông minh cần được triển khai để hỗ trợ kết nối “cuối chặng”.
Cùng với ứng dụng công nghệ, Hà Nội được khuyến nghị đầu tư đồng bộ vào hạ tầng truyền thống: Mở rộng mặt cắt đường, xây cầu vượt, hầm chui, tổ chức lại lưu thông, tăng diện tích vỉa hè, thiết lập làn đường ưu tiên cho xe buýt, kết nối nhà ga metro - trạm trung chuyển - bến xe buýt thông minh.
Về lâu dài, thành phố cần thúc đẩy giao thông xanh bằng cách phát triển mạng lưới xe đạp công cộng, xây dựng trạm sạc cho xe điện và khuyến khích đầu tư xã hội hóa vào hệ sinh thái giao thông sạch.
Trong bối cảnh dân số Thủ đô tiếp tục tăng mạnh, NIEF cũng đề xuất Hà Nội cần tái cấu trúc quy hoạch theo hướng giãn dân, phát triển đô thị vệ tinh, giảm áp lực cho nội đô. Việc đầu tư vào hệ thống cảng cạn (ICD), trung tâm logistics hiện đại, và các tuyến kết nối vùng với các tỉnh lân cận như Bắc Ninh, Vĩnh Phúc, Hưng Yên sẽ góp phần hình thành chuỗi cung ứng hiệu quả hơn và giảm bớt gánh nặng cho hệ thống đường sá nội thành.
Phương Anh