Chính thức vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp

Theo đó, bộ máy chính quyền được tổ chức theo 2 cấp: Cấp tỉnh và cấp xã, bỏ cấp trung gian là cấp huyện.

Việc tinh gọn bộ máy hành chính không chỉ thể hiện quyết tâm chính trị cao của Đảng và Nhà nước trong cải cách tổ chức bộ máy, mà còn nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, hướng tới phục vụ người dân và doanh nghiệp tốt hơn trong giai đoạn phát triển mới. Đây được xem là bước đi mang tính đột phá, phù hợp với yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, thúc đẩy chuyển đổi số và xây dựng nền hành chính hiện đại, minh bạch.

Ngày 30/6, các địa phương trên cả nước đồng loạt tổ chức Lễ công bố nghị quyết, quyết định của Trung ương và địa phương liên quan đến việc sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh, cấp xã; đồng thời thành lập tổ chức Đảng, chỉ định cấp ủy, HĐND, UBND, MTTQ tại các đơn vị hành chính mới sau sắp xếp.

"Sắp xếp lại giang sơn" là bước đi lịch sử để mọi lợi ích thuộc về nhân dân

Ngày 30/6, dự "Lễ công bố Nghị quyết của Quốc hội về sáp nhập tỉnh, thành phố cùng các quyết định của Trung ương Đảng thành lập đảng bộ tỉnh và nhân sự lãnh đạo địa phương" tại TPHCM, Tổng Bí thư Tô Lâm đã có bài phát biểu với nhân dân thành phố, đồng thời gửi gắm thông điệp tới nhân dân cả nước.

Tổng Bí thư nhấn mạnh: Quyết định "sắp xếp lại giang sơn" là bước đi lịch sử có ý nghĩa chiến lược, đánh dấu một giai đoạn phát triển mới của sự nghiệp hoàn thiện bộ máy hành chính nhà nước, hoàn thiện thể chế và tổ chức của hệ thống chính trị đồng bộ, tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả, hướng tới hoàn thiện một nền hành chính quản trị hiện đại, kiến tạo, gần dân, sát dân, vì nhân dân phục vụ, để mọi lợi ích thuộc về nhân dân.

Việc tổ chức lại địa giới hành chính, vận hành mô hình chính quyền địa phương mới là yêu cầu khách quan và tất yếu của sự nghiệp phát triển đất nước trong bối cảnh toàn cầu hóa, chuyển đổi số và cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Đây là cơ hội quý báu để chúng ta đổi mới tư duy lãnh đạo, đổi mới phương thức quản lý nhà nước, ứng dụng mạnh mẽ khoa học công nghệ, nâng cao chất lượng quản trị quốc gia và tăng cường hiệu quả phục vụ nhân dân. Đây cũng là kết quả của sự nghiệp Cách mạng 95 năm dưới sự lãnh đạo của Đảng; 80 năm Nhà nước Việt Nam dân chủ cộng hòa và Cộng hòa XHCN Việt Nam cùng thành tựu 40 năm đổi mới.

"Chúng ta đang đứng trước vận hội lớn. Mỗi tổ chức, mỗi cộng đồng, mỗi cá nhân đều là một mắt xích quan trọng trong guồng quay cải cách mạnh mẽ này. Mỗi người dân Việt Nam, trong nước hay ở nước ngoài đều có vai trò và trách nhiệm công dân trong việc đưa đất nước đi lên, vượt qua khó khăn, phát huy nội lực, tranh thủ ngoại lực, làm chủ tương lai của chính mình.

Hãy để mỗi ngày làm việc là một ngày kiến tạo. Hãy để mỗi người là một chiến sĩ trên mặt trận đổi mới. Hãy để tinh thần cách mạng tấn công mạnh mẽ, quyết liệt và sáng tạo, thấm đẫm hồn dân tộc trong từng hành động, từng quyết sách và từng bước phát triển đi lên", Tổng Bí thư kêu gọi.

Dự và phát biểu tại Lễ công bố tại Hà Nội, Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch nước Lương Cường nêu rõ, Thủ đô Hà Nội nghìn năm văn hiến và anh hùng, có vị trí, vai trò đặc biệt quan trọng, là trung tâm đầu não chính trị hành chính quốc gia, trái tim của cả nước, trung tâm lớn về kinh tế, văn hóa, giáo dục, đào tạo, khoa học công nghệ và hội nhập quốc tế với những giá trị tinh hoa của dân tộc, công cuộc sắp xếp đơn vị hành chính lần này có ý nghĩa hết sức to lớn, nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển đô thị, văn hóa, lịch sử; cải cách hành chính, quản lý, phát huy hiệu quả hơn không gian và nguồn lực Thủ đô.

Trên cơ sở các chủ trương, chính sách rất quan trọng được Đảng, Nhà nước ban hành thời gian qua để tạo khuôn khổ pháp lý, chính trị cho tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp, Chủ tịch nước yêu cầu Đảng bộ, chính quyền Hà Nội tiếp tục cụ thể hóa và thực hiện tốt, có hiệu quả, trong đó đặc biệt lưu ý tổ chức thực hiện tốt Chỉ thị số 45 của Bộ Chính trị về đại hội đảng bộ các cấp tiến tới Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng; các Nghị quyết của Bộ Chính trị trong nhóm “Bộ tứ trụ cột”, cũng như Nghị quyết về phương hướng, nhiệm vụ phát triển Thủ đô Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 và Luật Thủ đô 2024… Trên nền tảng đó, Hà Nội cần chủ động xây dựng các chương trình hành động một cách khoa học, bài bản, có trọng tâm, trọng điểm và có lộ trình cụ thể.

Chủ tịch nước tin tưởng, với truyền thống ngàn năm văn hiến và anh hùng, tinh thần đoàn kết, trí tuệ, khát vọng và sự năng động, Đảng bộ, chính quyền và nhân dân Thủ đô Hà Nội sẽ chung sức, đồng lòng phát huy cao nhất sức mạnh đại đoàn kết toàn dân, tiếp tục đi đầu trong đổi mới mô hình quản lý, nâng cao chất lượng chính quyền cơ sở, xây dựng nền hành chính hiện đại, chuyên nghiệp, phục vụ nhân dân ngày càng tốt hơn; góp phần đưa đất nước vững bước tiến vào kỷ nguyên mới - kỷ nguyên phát triển giàu mạnh và thịnh vượng của dân tộc.

Dự Lễ công bố các nghị quyết, quyết định của Trung ương và địa phương tại TP Hải Phòng, Thủ tướng Phạm Minh Chính khẳng định, việc sắp xếp các đơn vị hành chính, hợp nhất cấp tỉnh, kết thúc hoạt động cấp huyện và tổ chức sắp xếp lại cấp xã là chủ trương lớn của Đảng, Nhà nước và Tổng Bí thư Tô Lâm nhằm hoàn thiện tổ chức bộ máy hành chính Nhà nước tinh gọn, nâng cao hiệu năng - hiệu lực - hiệu quả; hoạt động của Đảng, Nhà nước, MTTQ và các đoàn thể chính trị - xã hội gần dân hơn, sát dân hơn, vì nhân dân phục vụ; tinh giản biên chế, nâng cao chất lượng, trách nhiệm của đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức; phù hợp với xu thế phát triển chung của thời đại và sự hội nhập sâu rộng, thực chất, hiệu quả của đất nước.

Dự Lễ công bố Nghị quyết, Quyết định của Trung ương và địa phương về sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh, cấp xã, thành lập tổ chức đảng, chỉ định cấp ủy, HĐND, UBND, Ủy ban MTTQ Việt Nam thành phố, xã, phường tại TP Cần Thơ, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn yêu cầu, TP Cần Thơ nhanh chóng ổn định tổ chức, sắp xếp hợp lý cán bộ, công chức, viên chức tại các đơn vị hành chính mới, đảm bảo chuyển tiếp thông suốt, không gián đoạn trong cung cấp dịch vụ công, hết lòng hết sức phục vụ nhân dân.

Thực hiện nhanh, hiệu quả việc bố trí trụ sở, trang thiết bị làm việc, phục vụ công tác của các cơ quan, tổ chức, đơn vị; xử lý tài sản công dôi dư sau sáp nhập, không để xảy ra thất thoát, lãng phí.

Đặc biệt, tập trung phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo quốc phòng an ninh, phấn đấu trở thành một cực tăng trưởng của quốc gia, giữ vai trò động lực phát triển của vùng; trung tâm thương mại, dịch vụ, logistics và kinh tế biển của vùng; trung tâm khởi nghiệp, khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo, trí tuệ nhân tạo. Phát triển công nghiệp công nghệ số, công nghiệp chế biến và nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, hệ thống kết cấu hạ tầng đồng bộ, hiện đại.

Chủ tịch Quốc hội lưu ý, thành phố cần quan tâm phát triển văn hóa, xã hội hài hòa với phát triển kinh tế; đảm bảo an sinh và phúc lợi xã hội; không ngừng nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân. Củng cố, tăng cường tiềm lực quốc phòng, an ninh; giữ vững ổn định chính trị, trật tự, an toàn xã hội, phòng chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực; nâng cao hiệu quả công tác đối ngoại và hội nhập quốc tế. Người dân TP Cần Thơ phải thực sự được thụ hưởng xứng đáng từ thành quả phát triển kinh tế - xã hội; mọi khu phố, vùng quê của Cần Thơ đều phải sáng, xanh, sạch đẹp, văn minh, môi trường an lành, hạnh phúc.

6 điểm mới quan trọng ở cấp xã từ ngày 1/7

Từ ngày 1/7, khi thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, cả nước còn 34 tỉnh, thành với 3.321 đơn vị hành chính cấp xã. Chính quyền địa phương cấp xã có 6 điểm mới quan trọng.

Tổ chức đơn vị hành chính cấp xã

Theo quy định tại Điều 1 Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2025, đơn vị hành chính cấp xã gồm có xã, phường, đặc khu trực thuộc cấp tỉnh.

Trong đó, xã là đơn vị hành chính ở nông thôn; phường là đơn vị hành chính ở đô thị; còn đặc khu là đơn vị hành chính ở một số hải đảo có vị trí quan trọng được thành lập phù hợp với điều kiện địa lý, tự nhiên, đặc điểm dân cư và yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh.

Theo Bộ Nội vụ, tính đến ngày 1/7/2025, cả nước có 3.321 đơn vị hành chính cấp xã, gồm: 2.621 xã, 687 phường và 13 đặc khu.

Chính quyền địa phương cấp xã

Theo quy định tại Điều 2 Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2025, chính quyền địa phương ở xã, phường, đặc khu (trừ các đặc khu có dân số thường trú dưới 1.000 người) là cấp chính quyền địa phương gồm có HĐND và UBND.

Theo quy định tại Điều 28 Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2025, tại đặc khu có dân số thường trú dưới 1.000 người thì không tổ chức cấp chính quyền địa phương.

UBND đặc khu thực hiện các chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương tại đặc khu này.

HĐND cấp xã

Theo Điều 5 Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2025, HĐND cấp xã là cơ quan quyền lực nhà nước ở cấp xã, đại diện cho ý chí, nguyện vọng và quyền làm chủ của nhân dân.

HĐND cấp xã quyết định các vấn đề quan trọng của cấp xã, giám sát việc tuân theo Hiến pháp và pháp luật, giám sát hoạt động của các cơ quan nhà nước trên địa bàn; chịu trách nhiệm trước nhân dân địa phương và cơ quan nhà nước cấp trên.

Cơ cấu tổ chức HĐND cấp xã

Cơ cấu tổ chức của HĐND cấp xã gồm Thường trực HĐND, các Ban của HĐND, Tổ đại biểu HĐND và các đại biểu HĐND cấp xã.

Thường trực HĐND cấp xã là cơ quan thường trực của HĐND cấp xã.

HĐND cấp xã có 2 Ban: Ban Kinh tế - Ngân sách và Ban Văn hóa - Xã hội.

Các đại biểu HĐND cấp xã được bầu ở một hoặc nhiều đơn vị bầu cử hợp thành Tổ đại biểu HĐND cấp xã.

UBND cấp xã

Theo Điều 6 Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2025, UBND cấp xã do HĐND cấp xã bầu ra, là cơ quan chấp hành của HĐND, cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương, tổ chức thi hành Hiến pháp, pháp luật và nghị quyết của HĐND cấp xã, chịu trách nhiệm trước nhân dân địa phương, HĐND cấp xã và UBND cấp tỉnh.

Tại nơi không tổ chức cấp chính quyền địa phương (đặc khu có dân số thường trú dưới 1.000 dân), UBND đặc khu là cơ quan hành chính nhà nước, do UBND cấp tỉnh quyết định thành lập, thực hiện vai trò của chính quyền địa phương tại đặc khu này.

Cơ cấu tổ chức UBND cấp xã

Theo Điều 39 Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2025, UBND cấp xã gồm chủ tịch, phó chủ tịch và ủy viên.

UBND cấp xã có không quá 2 phó chủ tịch.

Ủy viên UBND cấp xã gồm người đứng đầu cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp xã, ủy viên phụ trách quân sự và ủy viên phụ trách công an ở cấp xã.

UBND cấp xã tổ chức 3 cơ quan chuyên môn, bao gồm:

Thứ nhất là Văn phòng HĐND và UBND.

Thứ hai là Phòng Kinh tế (đối với xã, đặc khu) hoặc Phòng Kinh tế, Hạ tầng và Đô thị (đối với phường và đặc khu Phú Quốc).

Thứ ba là Phòng Văn hóa - Xã hội.

Ngoài ra, tại các địa phương không có Trung tâm phục vụ hành chính công một cấp trực thuộc UBND cấp tỉnh, HĐND cấp xã quyết định thành lập Trung tâm phục vụ hành chính công cấp xã là tổ chức hành chính thuộc UBND cấp xã.

T.H

Ông Hà Trọng Thiết (xã Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ):

"Mong chính quyền mới thực sự vì dân, sát dân và lo cho dân"

Là cán bộ hưu, từng có nhiều năm công tác trong quân đội, tôi rất quan tâm và kỳ vọng vào sự thay đổi khi mô hình chính quyền địa phương 2 cấp (tỉnh và xã/phường) chính thức đi vào vận hành.

Trước hết, bộ máy mới sẽ hoạt động linh hoạt hơn, giảm bớt tầng nấc trung gian, từ đó rút ngắn thời gian xử lý công việc, nhất là những thủ tục hành chính liên quan trực tiếp đến đời sống dân sinh như cấp giấy tờ, chứng nhận quyền sử dụng đất, hỗ trợ an sinh xã hội, hay đăng ký kinh doanh. Việc người dân không còn phải chờ đợi lâu, không phải đi lại nhiều lần chỉ để làm một thủ tục đơn giản - đó chính là sự thay đổi rõ ràng nhất mà người dân mong đợi.

Bên cạnh đó, mô hình 2 cấp cần tạo điều kiện để phân bổ nguồn lực đầu tư đồng đều hơn cho các xã, phường sau sáp nhập. Tôi mong chính quyền địa phương không chỉ tập trung phát triển hạ tầng ở trung tâm hành chính mà còn quan tâm đến vùng sâu, vùng xa, những nơi còn thiếu trường học, trạm y tế, đường giao thông nông thôn. Không để tình trạng "nơi mới, nơi cũ", người dân thiệt thòi chỉ vì địa giới hành chính thay đổi.

Cuối cùng, tôi tin rằng mô hình chính quyền 2 cấp sẽ là cơ hội để chính quyền gần dân hơn, đồng hành cùng người dân nhiều hơn. Tôi rất mong các cơ chế tiếp nhận phản ánh, kiến nghị của nhân dân được duy trì hiệu quả, thông suốt. Đó không chỉ là kênh giám sát, mà còn là cầu nối quan trọng để người dân được tham gia xây dựng chính quyền ngày càng vững mạnh.

Minh Vũ (ghi)

Bà Nguyễn Thị Thu Hiền (phường Hà Đông, TP Hà Nội):

 Chính quyền địa phương 2 cấp sẽ gần dân hơn

Tôi rất ủng hộ chủ trương sáp nhập một số đơn vị hành chính cấp tỉnh, bỏ chính quyền cấp huyện, sáp nhập một số đơn vị hành chính cấp xã. Từ ngày 1/7/2025, bộ máy chính quyền mới chính thức vận hành theo hướng tinh, gọn, mạnh, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả. Chúng tôi kỳ vọng, việc sáp nhập đơn vị hành chính cũng như việc xây dựng chính quyền địa phương 2 cấp sẽ giúp tiết kiệm được nhiều ngân sách. Từ đó, Nhà nước sẽ có thêm nguồn lực để phát triển kinh tế, đầu tư cho lĩnh vực an sinh xã hội. Việc bỏ chính quyền cấp huyện - cấp trung gian, chính quyền sẽ gần dân hơn. Thời gian tới, mong Nhà nước sẽ đẩy mạnh chuyển đổi số, giảm thủ tục hành chính không cần thiết để người dân đỡ vất vả.

Mô hình mới sẽ trao nhiều quyền hơn cho cấp xã, giúp giải quyết các thủ tục hành chính, nhất là về đất đai, hộ tịch, nhanh gọn và thuận lợi hơn tại địa phương thay vì phải chuyển cấp. Trước đây, cán bộ xã cũng đã hỗ trợ khá tận tình, nhưng nhiều việc người dân vẫn phải lên huyện, thậm chí là thành phố để xác nhận thông tin. Giờ chúng tôi mong muốn khi thực hiện chính quyền địa phương hai cấp, Nhà nước sẽ phân quyền rõ hơn, người dân đỡ mất công đi lại và không phải chờ đợi nhiều...

VÂN KHÁNH (ghi)