Ngành dệt may Việt Nam hiện xuất khẩu đứng tốp 3 thế giới, đóng góp 9% vào nguồn cung ứng cho thị trường toàn cầu. Tuy nhiên, đằng sau những con số ấn tượng là nỗi trăn trở kéo dài: Sự phụ thuộc quá lớn vào nguồn nguyên phụ liệu nhập khẩu. Theo thống kê của Hiệp hội Dệt May Việt Nam (VITAS), đến năm 2025, tỷ lệ nội địa hóa của ngành, đặc biệt là ở khâu vải và thuốc nhuộm vẫn chỉ đạt khoảng 45 - 50%. Điều này có nghĩa là mỗi năm, Việt Nam phải chi hàng tỷ USD để nhập khẩu vải, sợi và phụ kiện, chủ yếu từ các thị trường như: Trung Quốc, Hàn Quốc, Đài Loan (Trung Quốc) và ASEAN.
Trong 6 tháng đầu năm, ngành dệt may xuất khẩu ước đạt 37 tỷ USD, giày dép tăng nhẹ 5% nhờ đơn hàng ồ ạt từ Mỹ. Tuy nhiên, để hạn chế việc nhập khẩu nguyên phụ liệu đầu vào, doanh nghiệp da giày, dệt may buộc phải tái cấu trúc chuỗi cung ứng. Theo số liệu từ VITAS, nhập khẩu bông, vải, nguyên phụ liệu dệt may trong tháng 5 giảm 6 - 12% so với cùng kỳ năm ngoái, tùy mặt hàng. Duy nhất xơ sợi các loại tăng 8%. Trong khi đó, xuất khẩu hàng dệt may có xu hướng tăng.
Ông Vũ Đức Giang, Chủ tịch VITAS cho biết: "Nhiều doanh nghiệp lớn nhanh chóng chuyển sang đa dạng hóa nguồn vải, da, phụ kiện từ Thái Lan, Pakistan, Indonesia... Cùng với đó, nhiều nhà xuất khẩu đầu tư dây chuyền tự động, nâng tỷ lệ nội địa hóa lên trên 50% và có xu hướng chuyển một phần sản xuất sang Campuchia, Lào, Bangladesh nhằm linh hoạt xuất xứ".
Ông Trần Như Tùng, Chủ tịch HĐQT Công ty CP Dệt may - Đầu tư - Thương mại Thành Công cho biết, doanh nghiệp đã sớm chuyển hướng sang chuỗi sản xuất khép kín, tự chủ từ khâu nhập bông, kéo sợi, dệt, nhuộm đến cắt may, qua đó không phụ thuộc vào nguyên liệu từ một quốc gia cụ thể. Nhờ đó, doanh nghiệp có thể chứng minh được xuất xứ nội địa của sản phẩm - yếu tố quan trọng giúp giảm thiểu rủi ro thuế quan. Nếu chứng minh được 100% nguyên liệu đầu vào có xuất xứ Việt Nam, mức thuế xuất khẩu sang Mỹ sẽ giảm đáng kể. Tuy nhiên, phần lớn doanh nghiệp dệt may trong nước là doanh nghiệp nhỏ và vừa, do đó vẫn đang ở hình thức gia công đơn thuần, trong khi nguyên phụ liệu vẫn phụ thuộc vào nguồn nhập khẩu.
Cùng quan điểm, ông Phạm Quang Anh, giám đốc Công ty may Dony đánh giá, trong bối cảnh bất ổn địa chính trị ngày càng gia tăng, việc đầu tư vào nội địa hóa không còn là lựa chọn mà là "yêu cầu tất yếu". Khả năng tự chủ sẽ trở thành vũ khí chiến lược để doanh nghiệp tồn tại và phát triển bền vững trước các biến động khó lường.
Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt chiến lược phát triển ngành dệt may và da giày đến năm 2030, tầm nhìn 2035, trong đó nhấn mạnh việc phát triển công nghiệp hỗ trợ và tự chủ nguyên phụ liệu. Tuy nhiên đến nay, đây vẫn là điểm nghẽn lớn của ngành công nghiệp thời trang Việt Nam khi có những đề án quy hoạch sản xuất nguyên phụ liệu rất lớn nhưng tất cả vẫn đang nằm trên giấy. Trong khi đó, kim ngạch xuất khẩu ngành này đã vượt 70 tỷ USD trong năm ngoái nhưng giá trị gia tăng còn thấp do phụ thuộc tới 60% nguyên phụ liệu nhập khẩu. Nhiều nút thắt đang cần được tháo gỡ. Với tổng diện tích 40ha, nằm ở TPHCM, riêng phần diện tích của trung tâm sản xuất nguyên phụ liệu đã rộng hơn 10ha, đảm bảo sản xuất và cung ứng trên 70% nguồn nguyên liệu cho ngành công nghiệp thời trang Việt Nam. Tuy nhiên, đây mới chỉ là đề án quy hoạch "Trung tâm nghiên cứu phát triển chuỗi cung ngành công nghiệp thời trang Việt Nam" cho giai đoạn 5 năm tới.
Ông Thân Đức Việt, Phó Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam cho biết: "Một trong những nội dung quan trọng trong quyết định 1643 của Thủ tướng Chính phủ ký ban hành năm 2022 đó là phát triển ngành công nghiệp phụ trợ, cũng như là các trung tâm cung ứng nguyên phụ liệu cho ngành dệt may và da giày. Tuy nhiên, việc triển khai hiện nay tương đối chậm".
Ngành dệt may đứng trước yêu cầu cấp thiết phải tái cấu trúc chuỗi cung ứng theo hướng tích hợp trong nước, tiến tới giảm phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu từ những thị trường nước ngoài.