Rình rập nguy cơ sức khỏe và tâm thần
Thuốc lá điện tử, sản phẩm vốn được quảng bá là "an toàn hơn thuốc lá truyền thống" đang trở thành mối đe dọa thực sự đối với sức khỏe và sự phát triển của giới trẻ. Theo Bộ Y tế, các sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng chứa nicotine (chất kích thích gây nghiện mạnh) có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ tim mạch, hô hấp và đặc biệt là não bộ của trẻ vị thành niên.
Nicotine không chỉ gây nghiện như ma túy, mà còn làm tăng nguy cơ loạn thần, rối loạn hành vi và suy giảm chức năng nhận thức.
Trên thực tế, nhiều học sinh phải nhập viện trong tình trạng nguy kịch do sử dụng thuốc lá điện tử pha trộn chất gây nghiện. Như trường hợp em Đ.M.T. (16 tuổi, Nghệ An), dùng thuốc lá điện tử từ lớp 8, sau đó nghiện nặng và buôn bán cho bạn bè trong trường. Khi cha mẹ phát hiện, T. đã bị rối loạn tâm thần, phải nhập viện điều trị. Hay em N.K.G. (Hà Tĩnh), sau thời gian hút vape hay vaping (sử dụng thiết bị hút thuốc điện tử) chứa cần sa và “cỏ Mỹ”, đã lên cơn hoảng loạn, ảo giác, mất kiểm soát hành vi, phải điều trị dài ngày tại Bệnh viện Tâm thần.
Theo bác sĩ Phạm Thị Anh, Trưởng Khoa Cấp cứu, Bệnh viện Tâm thần Nghệ An, nhiều học sinh từ 14 - 17 tuổi nhập viện vì ngộ độc cấp do dùng thuốc lá điện tử chứa chất cấm. Các em vào viện với triệu chứng tụt huyết áp, mê man, rối loạn tâm thần. Việc sử dụng sản phẩm này không chỉ gây hại mãn tính mà còn dẫn tới tổn thương phổi cấp, đột quỵ, thậm chí tử vong nếu sử dụng quá liều hoặc kết hợp với ma túy tổng hợp.
Trước tình trạng đáng lo ngại, Bộ GD&ĐT đã có nhiều chỉ đạo nhằm xây dựng “Trường học không thuốc lá”, đồng thời đẩy mạnh tuyên truyền phòng, chống tác hại của thuốc lá. TS Trần Văn Lam, Phó Vụ trưởng Vụ Học sinh - Sinh viên cho biết, thời gian tới, Bộ sẽ tiếp tục giám sát việc thực hiện nghiêm quy định cấm mua bán, sử dụng thuốc lá điện tử trong trường học. Tuy nhiên, ông cũng nhấn mạnh: "Giáo dục và ngăn chặn không thể chỉ từ phía nhà trường. Gia đình, đặc biệt là phụ huynh cần đóng vai trò trung tâm trong việc bảo vệ con em khỏi các sản phẩm độc hại này”.
Tạo “lá chắn” cho thế hệ tương lai
Một trong những sai lầm phổ biến của phụ huynh khi phát hiện con sử dụng thuốc lá điện tử là phản ứng dữ dội, mắng mỏ, trừng phạt, thậm chí đòn roi. Tuy nhiên, các chuyên gia tâm lý và y tế khuyến cáo, những phản ứng áp đặt sẽ không hiệu quả mà còn khiến trẻ rơi vào trạng thái đối kháng, nổi loạn hoặc lén lút tiếp tục hành vi.
Theo bác sĩ Trần Thanh Hương (Trung tâm Hô hấp, Bệnh viện Bạch Mai), nhiều trẻ vị thành niên nhập viện cho biết cha mẹ không lắng nghe, thường xuyên chỉ trích, khiến các em không muốn chia sẻ. Có trường hợp, nam sinh hút thuốc lá điện tử đơn giản chỉ vì… “mẹ nói quá nhiều” và cảm thấy bị giám sát quá mức. Điều này cho thấy tầm quan trọng của việc cha mẹ xây dựng mối quan hệ gần gũi, tôn trọng và thấu hiểu con.
"Thay vì mắng mỏ, hãy hỏi con: Tại sao con hút? Con cảm thấy gì khi hút? Con có đang gặp khó khăn không?" - bác sĩ Hương gợi ý. Cai nghiện không chỉ là việc dừng hút, mà là hành trình khôi phục lại kết nối giữa con cái với cha mẹ.
Ở tuổi vị thành niên, trẻ thường dễ bị ảnh hưởng bởi bạn bè và môi trường xung quanh. Việc hút thuốc đôi khi bắt nguồn từ sự tò mò, mong muốn khẳng định bản thân hoặc đơn giản là để “hòa nhập nhóm”. Đó là lý do việc cấm đoán đơn thuần không hiệu quả, thay vào đó, phụ huynh cần tạo điều kiện để con được tham gia các hoạt động lành mạnh như thể thao, văn nghệ, nhóm kỹ năng sống… giúp trẻ giải tỏa cảm xúc và giảm phụ thuộc vào các chất kích thích.
Việc cha mẹ làm gương cũng rất quan trọng. Một đứa trẻ khó có thể tin vào lời khuyên "đừng hút thuốc" khi chính cha mẹ vẫn hút thuốc mỗi ngày. Sự thay đổi từ hành vi đến thái độ của phụ huynh là điều kiện tiên quyết để trẻ tin tưởng, học hỏi và thay đổi theo hướng tích cực.
Các chuyên gia cho rằng, cấm đoán không đủ, truyền thông không đủ. Để bảo vệ trẻ khỏi hiểm họa thuốc lá điện tử cần một chiến lược phối hợp ba trụ cột, đó là: Gia đình - nhà trường - xã hội. Trong đó, gia đình vẫn là nơi khởi nguồn cho mọi sự thay đổi bền vững. Một đứa trẻ được yêu thương, tôn trọng và dẫn dắt đúng cách sẽ biết cách nói “không” trước những cám dỗ, dù ngoài kia có bao nhiêu “làn khói” mời gọi.
Thuốc lá điện tử không phải là “vấn đề của riêng ai”, mà là bài toán chung của cả cộng đồng. Đặc biệt, trong vai trò là người gần gũi và có ảnh hưởng lớn nhất, cha mẹ chính là “người thầy đầu tiên” giúp con mình nhận ra đâu là lựa chọn đúng. Đồng hành, không áp đặt là chìa khóa giúp các em bước ra khỏi cám dỗ của nicotine, tìm lại sự an toàn và khỏe mạnh cho tương lai phía trước.
Hòa Cù