Trong chiến tranh, xăng dầu là huyết mạch. Tuy nhiên, việc vận chuyển xăng qua hàng nghìn cây số, xuyên rừng núi, trong điều kiện bom đạn là nhiệm vụ vô cùng khó khăn, nguy hiểm. Đường ống dẫn xăng dầu Trường Sơn được ví như dòng sông mang lửa - chỉ cần một mảnh bom trúng là lập tức biến thành biển lửa, kèm theo sự săn đuổi không ngừng của không quân Mỹ. Thế nhưng, tuyến ống ấy vẫn được đặt xuyên qua tam giác lửa Vinh - Nam Đàn - Linh Cảm, vượt núi cao, vực sâu, thời tiết khắc nghiệt và những đợt đánh phá hủy diệt từ trên không.
Tư lệnh Trường Sơn, tướng Đồng Sĩ Nguyên từng khẳng định: “Nếu đường Trường Sơn là huyền thoại thì đường ống xăng dầu là huyền thoại trong huyền thoại đó”. Và cuốn tiểu thuyết “Dòng sông mang lửa” chính là nỗ lực ghi lại huyền thoại ấy bằng những trang viết đậm chất sống, từ người trong cuộc.
Là kỹ sư từng trực tiếp tham gia thiết kế và thi công tuyến đường ống huyền thoại, Thiếu tướng Hồ Sỹ Hậu hiểu từng khúc cua, từng khoảng tối, từng giọt mồ hôi và máu mà đồng đội ông đã đổ xuống. Vì vậy, giọng văn của ông không tô vẽ mà chân thực đến rợn người. Những trận đánh bom, những đêm luồn rừng đặt ống, ca trực khi ống rò rỉ, bùng cháy… đều được tái hiện sinh động, gợi lên hình ảnh sống động về một lực lượng đặc biệt trong quân đội nhân dân Việt Nam.
Trong dòng chảy tiểu thuyết, nổi bật lên hình ảnh những người lính trẻ đầy lý tưởng, sẵn sàng hy sinh để bảo vệ tuyến đường huyết mạch. Nhân vật Định được xây dựng từ nguyên mẫu Trung sĩ Nguyễn Lương Định, Anh hùng Lực lượng vũ trang… là hiện thân của tinh thần ấy. Tác phẩm không chỉ khắc hoạ sự dũng cảm mà còn đi sâu vào thân phận con người, những giằng xé nội tâm giữa lý tưởng và mất mát, giữa tuổi trẻ và chiến tranh. Đó là điều khiến tác phẩm vượt lên khỏi phạm vi một ghi chép lịch sử, trở thành tiểu thuyết văn học thực thụ.
“Dòng sông mang lửa” lần đầu ra mắt năm 2012, đã nhận được Giải B trong hệ thống Giải thưởng sáng tác, quảng bá các tác phẩm văn học, nghệ thuật về đề tài chiến tranh cách mạng của Bộ Quốc phòng. Từ đó đến nay, cuốn sách đã được giới văn học và công chúng đón nhận nồng nhiệt, đặc biệt là các cựu chiến binh Trường Sơn. Lần tái bản này, theo tác giả, là lời tri ân đến đồng đội - những người đã “trở về và không trở về” từ tuyến đường ống lịch sử.
“Dòng sông mang lửa” là tiếng nói mạnh mẽ góp phần giáo dục lòng yêu nước, tinh thần dấn thân và lòng biết ơn với thế hệ đi trước. Trong bối cảnh ngày nay, khi phần lớn người trẻ tiếp cận lịch sử qua mạng xã hội, qua những trào lưu “giải trí hóa” thì những tác phẩm như “Dòng sông mang lửa” chính là cầu nối giúp thế hệ mới hiểu rõ hơn về sự đánh đổi của cha ông, về ý nghĩa thực sự của độc lập và hòa bình.
Tuyến đường ống xăng dầu Trường Sơn - một kỳ tích của kỹ thuật và lòng dũng cảm có thể đã chìm khuất trong lớp bụi thời gian. Nhưng nhờ văn học, nhờ những tác phẩm như “Dòng sông mang lửa”, kỳ tích ấy hiện lên sống động, thôi thúc sự trân trọng và tự hào. Và như lời Thiếu tướng Hồ Sỹ Hậu: “Tôi mong hậu thế sẽ không chỉ biết đến những chiến công vang dội trên chiến trường mà còn hiểu và tri ân những người lính đã lặng thầm giữ cho dòng xăng chảy mãi về Nam. Đó chính là những “nốt trầm” làm nên bản hùng ca bất tử của dân tộc”.
Duy Linh