Thực tế tại một số địa phương cho thấy, đây vẫn là điểm nghẽn trong mô hình mới, nhất là các xã vùng sâu, vùng xa, vì vậy việc tăng cường, điều động, biệt phái công chức, viên chức (CCVC) về công tác tại các xã, phường trên địa bàn các tỉnh đang trở thành “cú hích” giúp chính quyền cơ sở thêm sức mạnh, hoạt động hiệu lực, hiệu quả hơn.
Gỡ điểm nghẽn thiếu nhân lực giúp chính quyền cơ sở thêm sức mạnh
TS Trần Anh Tuấn, Chủ tịch Hiệp hội Khoa học hành chính Việt Nam (nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ) cho biết, mô hình tổ chức CQĐP 2 cấp là mô hình tiến bộ, phù hợp với yêu cầu phát triển của đất nước. Tuy nhiên, theo ông Tuấn, hiện nay quản trị địa phương ở đô thị (phường) vẫn có các khó khăn như sức ép về tổ chức, biên chế dẫn đến quá tải về công việc, chưa xây dựng danh mục vị trí việc làm ở phường, xã; chưa được trao quyền tự quản địa phương về công việc, tài chính, biên chế; việc chuyển đổi số chưa đồng bộ, còn chậm; đội ngũ cán bộ, CCVC hạn chế về năng lực, thiếu động lực làm việc…
Lãnh đạo nhiều Sở Nội vụ tỉnh, thành thừa nhận đâu đó vẫn còn sự lúng túng của đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã khi đảm nhiệm khối lượng công việc mới. Từ đó, các ý kiến đều đề xuất cần sớm nâng cao năng lực cho cán bộ cấp xã để mô hình CQĐP 2 cấp vận hành thông suốt.
Có thể thấy, việc thiếu nhân lực vẫn là điểm nghẽn cần sớm được tháo gỡ. Tại Trung tâm Phục vụ hành chính công của một số phường ở tỉnh Thái Nguyên, CCVC chia sẻ, kể từ ngày 1/7 khi mô hình CQĐP 2 cấp hoạt động, họ mới chỉ có vài lần tập huấn trực tiếp và gián tiếp, chủ yếu tập trung vào sử dụng phần mềm dùng chung, hệ thống văn bản trực tuyến và hướng dẫn người dân làm trực tuyến.
Việc sáp nhập dẫn đến thay đổi lớn về cơ cấu khi không còn cấp thành phố, kéo theo sự dịch chuyển vai trò. Hầu hết công chức tại phường trước kia đều chuyển sang làm chuyên môn trực tiếp, thậm chí nhiều chủ tịch và phó chủ tịch của các phường cũ cũng chuyển xuống làm chuyên môn trực tiếp. Trong khi đó, những cán bộ trước kia làm việc ở cấp thành phố khi về phường lại chủ yếu đảm nhận cấp quản lý. Thực tế, trong bối cảnh nhân sự thay đổi, công tác đào tạo chuyên môn bài bản vẫn chưa được triển khai hệ thống, nên trước tình hình này, CCVC chủ yếu tự đào tạo lẫn nhau, với phương châm "người biết cái này thì dạy người kia kỹ năng".
Chỉ ra những thách thức lớn đối với đội ngũ cán bộ cấp xã sau khi sáp nhập, TS Nguyễn Hữu Luận, giảng viên cao cấp tại Học viện Hành chính và Quản trị công (Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh) cho rằng, cán bộ cấp xã hiện tại đã được tăng thẩm quyền so với trước kia. Mô hình mới đòi hỏi họ phải thực hiện 2 nội dung chính là quản lý hành chính và chính quyền phục vụ.
“Tuy nhiên, năng lực hiện tại của đội ngũ cán bộ chưa đồng đều và chưa rõ ràng về hai vai trò này. Thứ nhất, cán bộ cấp huyện trước kia khi chuyển về xã vẫn quen với lối mòn quản lý hành chính nhà nước. Thứ hai, cán bộ cấp xã trước kia thì nay thêm vai trò mới là làm trực tiếp phục vụ nhân dân tốt nhưng lại bị hạn chế về năng lực quản lý nhà nước”, ông Luận nói đồng thời nhấn mạnh, chừng nào chưa chuẩn hóa được thì vấn đề sẽ rất khó giải quyết. Tiếp đó, là nâng cao năng lực phải đi đôi với chuẩn hóa theo từng vị trí việc làm mà Bộ Nội vụ đang xây dựng. Cần đẩy nhanh việc triển khai vị trí việc làm.
Tình trạng thừa - thiếu nhân lực cục bộ, nhất là các vị trí việc làm yêu cầu chuyên môn sâu cũng không ngoại lệ với tỉnh Phú Thọ. Phú Thọ mới được thành lập trên cơ sở sáp nhập 3 tỉnh Phú Thọ, Vĩnh Phúc và Hòa Bình, bên cạnh những thuận lợi, khi vận hành theo mô hình CQĐP 2 cấp, nhiều địa phương trên địa bàn tỉnh gặp không ít khó khăn... Theo phân cấp, phân quyền, phân định thẩm quyền giải quyết thủ tục hành chính (TTHC) đối với cấp xã tăng hơn gấp 3 lần so với trước đây. Trong khi đó, tại nhiều địa phương, nhất là các xã vùng sâu, vùng xa, đội ngũ CCVC vừa thiếu vừa chưa đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ mới dẫn đến công việc hành chính, giải quyết thủ tục cho doanh nghiệp và người dân gặp khó.
Để tăng cường năng lực cho cấp xã, kiện toàn công tác cán bộ đối với các vị trí còn thiếu, Ban Thường vụ Tỉnh ủy đã ban hành Kết luận số 94-KL/TU và Kế hoạch số 25-KH/TU ngày 19/9/2025 về tăng cường, điều động, biệt phái CCVC về công tác tại các xã, phường trên địa bàn tỉnh. Sau khi triển khai, đã có gần 400 CCVC cấp tỉnh đăng ký về công tác tại cấp xã (riêng khối nhà nước có gần 200 CCVC đăng ký). Hiện đã có 102 CCVC được các sở, ban, ngành và UBND cấp xã đồng ý điều động, tiếp nhận theo đúng vị trí việc làm.
Chuyển đổi từ quản lý sang phục vụ
Là một trong 102 CCVC cấp tỉnh về cấp xã làm việc đợt này, anh Nguyễn Hà Phương, Phó Giám đốc Trung tâm nghiên cứu, tư vấn đầu tư và dịch vụ tài chính thuộc Sở Tài chính tỉnh Phú Thọ cho biết: “Việc tôi tự nguyện đăng ký xin được điều động về công tác tại xã Cẩm Khê là cơ hội quý báu để tôi được gần dân, hiểu dân hơn và cống hiến trực tiếp cho sự phát triển của địa phương. Việc tăng cường cán bộ từ cấp tỉnh về cấp xã là yêu cầu cấp thiết, nhằm nâng cao năng lực, khắc phục khó khăn về nhân lực, góp phần bảo đảm bộ máy chính quyền cơ sở vận hành thông suốt, hiệu quả”.
Cán bộ Trung tâm Phục vụ hành chính công xã Sơn Đông (tỉnh Phú Thọ) hướng dẫn người dân sử dụng máy lấy số thứ tự tự động.
Bên cạnh một số vướng mắc cần được tháo gỡ, thì cơ bản bộ máy hành chính tại các xã, phường, đặc khu trên cả nước đi vào hoạt động ổn định, hiệu quả. Tại các xã vùng sâu, vùng xa tuy còn khó khăn trong tiếp cận TTHC nhưng nhiều địa phương đã linh hoạt triển khai giải pháp, phát huy vai trò cán bộ cơ sở, hỗ trợ người dân thuận lợi hơn trong giải quyết thủ tục, qua đó củng cố niềm tin của người dân với sự lãnh đạo của Đảng, Nhà nước.
Mô hình mới đã nhanh chóng đem lại những thay đổi dễ thấy. Như ở Lào Cai, Trung tâm Phục vụ hành chính công xã Mường Khương đi vào hoạt động sau sáp nhập đã trở thành điểm đến quen thuộc của người dân. Chị Nguyễn Ngọc Thương - chuyên viên tiếp nhận hồ sơ kể: “Có những hôm chúng tôi phải làm việc đến tối muộn. Hồ sơ nhiều, áp lực lớn nhưng khi thấy bà con cầm kết quả đúng hẹn, vui vẻ, mọi mệt nhọc đều tan biến”.
Tương tự với tỉnh Gia Lai, Chủ tịch UBND tỉnh Phạm Anh Tuấn cho biết, 4 tháng qua, mô hình CQĐP 2 cấp trên địa bàn tỉnh vận hành trơn tru. Tận dụng ngày nghỉ, các sở, ngành tập trung tổ chức các lớp tập huấn, đào tạo cho cán bộ cấp xã để nâng cao kiến thức về quy trình hóa các bước thực hiện; xây dựng, hệ thống số hóa toàn bộ tài liệu cho cấp xã. Đại diện các sở, ngành của Gia Lai cho biết thêm, các đơn vị đã cử nhiều đoàn cán bộ để trực tiếp hướng dẫn, “cầm tay chỉ việc” cho các xã, nhất là các xã vùng sâu vùng xa, vùng biên giới. Mỗi cán bộ chuyên trách được cử đi công tác khoảng 7 buổi/xã để hỗ trợ cho xã thiếu cán bộ chuyên môn về các lĩnh vực. Bước đầu, cách làm này đã góp phần giải quyết những khó khăn mà các xã trên địa bàn tỉnh Gia Lai gặp phải khi thực hiện CQĐP 2 cấp.
Từ một vài điển hình ở các xã vùng sâu, vùng xa ở các tỉnh nêu trên, có thể khẳng định với sự chủ động, sáng tạo trong tổ chức và xử lý hồ sơ hành chính, các xã vùng sâu, vùng xa đã tạo thuận lợi cho người dân, cho thấy mô hình CQĐP 2 cấp đang chuyển biến mạnh mẽ: lấy dân làm trung tâm. Với trọng tâm phục vụ người dân và công nghệ làm đòn bẩy, mô hình đang dần đạt chiều sâu, nhưng cần đầu tư mạnh vào hạ tầng và nhân sự để vượt qua các thách thức ban đầu, đem lại hiệu quả lâu dài.
Nhìn chung, sau 4 tháng mô hình CQĐP 2 cấp đi vào thực tiễn, từ miền núi cao đến đồng bằng, từ đô thị lớn đến vùng hải đảo đã hiện lên những gam màu mới: TTHC nhanh gọn, người dân hài lòng, cán bộ cơ sở nỗ lực thích ứng. Những chuyển động tích cực, hiệu quả từ cơ sở đã minh chứng rõ nét cho tinh thần đổi mới: Chính quyền cơ sở ngày càng gần dân, chủ động hơn và quyết liệt hơn, hướng tới phát triển bền vững.
Thành Công