Đổi mới mô hình tăng trưởng
Mục tiêu tăng trưởng GDP năm 2026 đạt từ 10% trở lên là một thách thức lớn, phản ánh cả khát vọng và trách nhiệm của Việt Nam trong bối cảnh kinh tế toàn cầu biến động mạnh. Ở góc nhìn vĩ mô, các chuyên gia kinh tế nhận định, dù chịu nhiều cú sốc trong 5 năm qua, Việt Nam vẫn duy trì được đà tăng trưởng khá khi nhiều năm đạt trên 6,5% và có thời điểm vượt 8%. Điều đó phản ánh năng lực nội sinh và sức chống chịu của nền kinh tế ngày càng được củng cố. Với nền tảng ổn định vĩ mô, chính trị và niềm tin của nhà đầu tư, triển vọng năm 2026 khả quan, có thể cao hơn năm nay.
Nâng cao năng suất lao động - một trong những động lực quan trọng để GDP tăng trưởng 2 con số.
TS Lê Xuân Sang, Phó viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam và thế giới cho rằng, việc Việt Nam đặt mục tiêu tăng trưởng GDP 2 con số là tất yếu. Nếu Việt Nam muốn vượt qua “bẫy” thu nhập trung bình, trở thành nước đang phát triển có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao vào năm 2030 và trở thành nước phát triển, thu nhập cao vào năm 2045 như mục tiêu đã đặt ra, không còn cách nào khác là ngay trong giai đoạn 5 năm tới, tăng trưởng GDP phải đạt trên 10%. Đây là điều kiện tiên quyết để đạt được khát vọng này. “Để đạt được mục tiêu này, Việt Nam cần xác lập mô hình tăng trưởng mới. Nếu không tăng trưởng kinh tế cao trong thời gian dài Việt Nam sẽ khó có thể bứt phá”, TS Lê Xuân Sang nhấn mạnh.
Chuyên gia kinh tế, PGS, TS Đinh Trọng Thịnh (Học viện Tài chính) cũng cho rằng, sau hơn 3 thập kỷ phát triển, mô hình tăng trưởng của nền kinh tế dựa trên khai thác lao động giá rẻ, tài nguyên không còn tạo ra đột phá. Để đạt được mục tiêu tăng trưởng năm 2026 trên hai con số, chúng ta đang đứng trước một bước ngoặt quan trọng: Hoặc chuyển đổi quyết liệt sang mô hình tăng trưởng dựa vào đổi mới sáng tạo, công nghệ và năng lực quản trị hiện đại hoặc sẽ bị tụt lại.
Theo PGS, TS Đinh Trọng Thịnh, Nhà nước phải thực sự kiến tạo, minh bạch và thúc đẩy cạnh tranh; doanh nghiệp phải coi khoa học công nghệ là trụ cột, không phải phần phụ trong chiến lược đầu tư; còn thị trường lao động phải được nâng cấp bằng giáo dục chất lượng cao, đào tạo lại và đào tạo nâng cao kỹ năng. Việt Nam có nhiều tiềm năng để bước vào mô hình tăng trưởng mới, nhưng điều quan trọng nhất là tháo gỡ các điểm nghẽn về thể chế, hạ tầng và năng lực nội sinh. “Đổi mới mô hình tăng trưởng không chỉ để tăng GDP, mà để nâng cao sức chống chịu của nền kinh tế, giảm phụ thuộc vào một vài khu vực hay chuỗi cung ứng bên ngoài. Đây là con đường giúp Việt Nam bước lên nấc thang phát triển cao hơn - nơi năng suất, công nghệ và đổi mới sáng tạo đóng vai trò quyết định”.
Theo ông Thịnh, thể chế là “điểm nghẽn của điểm nghẽn”, vì thế việc cải cách thể chế cần mạnh mẽ hơn nữa. Đặc biệt, việc đổi mới mô hình tăng trưởng cần sự phối hợp đồng bộ ở cả Trung ương và địa phương. Địa phương phải chủ động tháo gỡ điểm nghẽn từ thủ tục đầu tư, phê duyệt dự án đến tiếp cận đất đai, hạ tầng và tài chính. Nếu không xử lý căn cơ rào cản thể chế, mọi nỗ lực thúc đẩy tăng trưởng dựa vào công nghệ, đổi mới sáng tạo sẽ chỉ dừng ở mức tiềm năng.
Đẩy mạnh đầu tư công và nâng cao năng suất lao động
Theo ông Nguyễn Tú Anh, Giám đốc nghiên cứu, Đại học VinUni, đầu tư công trong năm 2026 sẽ đóng vai trò dẫn dắt để hiện thực mục tiêu tăng trưởng 2 con số với các mảng mang tính chất nền tảng như giao thông, công nghệ số, năng lượng, giáo dục, y tế… nếu làm tốt sẽ khiến tất cả nền kinh tế được hưởng lợi. Cùng với đó, sự đổi mới, cải cách của bộ máy nhà nước, tác động của đầu tư công sẽ lớn hơn nhiều so với giai đoạn trước đây.
Ông Nguyễn Xuân Thành, giảng viên cao cấp Trường Chính sách công và Quản lý Fulbright - Đại học Fulright Việt Nam đánh giá, để có thể đạt được mục tiêu tăng trưởng GDP năm 2026 trên 10% không còn cách nào khác là phải tăng đầu tư, trong đó quan trọng là đầu tư công. Trước đây, tổng mức đầu tư công là 33% GDP, năm 2025 tăng thêm 1% lên 34%. Tuy nhiên, để có thể đạt được mục tiêu tăng trưởng 10% theo con số tính toán tổng mức đầu tư cần khoảng 40% GDP của nền kinh tế.
Đồng quan điểm, ông Sacha Dray, Kinh tế trưởng Ngân hàng thế giới (WB) tại Việt Nam dẫn số liệu tính toán đa hiệu ứng của đầu tư công, khoảng 1% đầu tư công có thể tác động 1 - 2% GDP. Các dự án lớn bắt đầu triển khai năm 2025, phần lớn ở giai đoạn bắt đầu và sẽ có tác động trong trung hạn, thường 3 - 5 năm mới có thể thấy được kết quả rõ rệt, hiện chưa đóng góp được nhiều. Để đầu tư công đạt được những hiệu quả trong thực thi, Chính phủ cần có sự lựa chọn dự án phù hợp với đầu tư công, có dự án dùng vốn của Nhà nước, có dự án hợp với nguồn vốn tư nhân để đảm bảo hiệu quả.
Bà Ramla Khalidi, Trưởng đại diện thường trú Chương trình phát triển Liên hợp quốc tại Việt Nam cho rằng, để tăng trưởng 2 con số, Việt Nam cần tập trung vào đổi mới sáng tạo, nâng cao năng suất lao động. Đây là yếu tố then chốt nếu muốn duy trì tăng trưởng cao, bền vững. Lực lượng lao động trong nước cần sẵn sàng cho các quá trình chuyển đổi, đặc biệt là chuyển đổi năng lượng và chuyển đổi số. Các nhân sự cần được đào tạo lại, có kỹ năng mới để tham gia vào các ngành nghề mới nổi. Bên cạnh đó, Việt Nam cần tăng giá trị gia tăng của xuất khẩu, bảo đảm rằng Việt Nam có thể tham gia sâu hơn vào các chuỗi giá trị toàn cầu với sản phẩm công nghiệp có giá trị cao hơn. Cùng với đó, nền kinh tế cần chú trọng đến chất lượng của dòng vốn FDI (đầu tư trực tiếp nước ngoài), không chỉ thu hút FDI, mà phải đảm bảo rằng FDI mang lại giá trị lan tỏa, hỗ trợ phát triển thị trường nội địa và doanh nghiệp trong nước. Tất cả những yếu tố này kết hợp lại sẽ đóng góp vào mục tiêu chung, đưa nền kinh tế Việt Nam phát triển bền vững, bao trùm, tiếp tục đi lên và đạt được tốc độ phát triển cao trong những năm tới.
Tại Diễn đàn Doanh nghiệp Việt Nam thường niên 2025, các chuyên gia khuyến nghị, để hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng 2 con số và mục tiêu 2045, Việt Nam phải giải quyết 3 thách thức chiến lược: Nhân lực, công nghệ và hạ tầng năng lượng sạch… Đặc biệt, Việt Nam cần đầu tư vào con người để thu hẹp khoảng cách kỹ năng, xây dựng lực lượng lao động sẵn sàng cho tương lai. Cùng với đó, thúc đẩy khu vực tư nhân, tăng cường liên kết giữa doanh nghiệp trong nước và khối FDI để nâng cao đổi mới sáng tạo; phát triển hạ tầng chất lượng; củng cố niềm tin của nhà đầu tư thông qua duy trì chính sách ổn định, minh bạch và các dự án khả thi, hấp dẫn.
Các chỉ tiêu chủ yếu phát triển kinh tế - xã hội năm 2026
Quốc hội quyết nghị phấn đấu tăng trưởng năm 2026 đạt từ 10% trở lên; GDP bình quân đầu người đạt 5.400 - 5.500 USD; tỷ trọng công nghiệp chế biến, chế tạo trong GDP đạt khoảng 24,96%; tốc độ tăng chỉ số giá tiêu dùng (CPI) bình quân khoảng 4,5%; tốc độ tăng năng suất lao động xã hội bình quân khoảng 8,5%; tỷ trọng lao động nông nghiệp trong tổng lao động xã hội đạt khoảng 25,3%.
Bên cạnh đó, tỷ lệ lao động có bằng cấp, chứng chỉ đạt khoảng 29,5%; tỷ lệ thất nghiệp trong độ tuổi ở khu vực thành thị dưới 4%; tỷ lệ hộ nghèo (theo chuẩn nghèo đa chiều) giảm 1 - 1,5 điểm %; số bác sĩ trên 1 vạn dân đạt khoảng 15,3 bác sĩ; số giường bệnh trên 1 vạn dân đạt 34,7 giường bệnh; tỷ lệ tham gia bảo hiểm y tế đạt 95,5%.
Tỷ lệ số xã đạt chuẩn nông thôn mới (theo Bộ tiêu chí Quốc gia về nông thôn mới các cấp giai đoạn 2026 - 2030) đạt tối thiểu 15%; tỷ lệ thu gom và xử lý chất thải rắn sinh hoạt đô thị bảo đảm tiêu chuẩn, quy chuẩn đạt 95%; tỷ lệ khu công nghiệp, khu chế xuất đang hoạt động có hệ thống xử lý nước thải tập trung đạt tiêu chuẩn môi trường đạt 95%.
KHÁNH VÂN