Sau 17 năm thi hành, Luật thuế Thu nhập cá nhân đã qua nhiều lần sửa đổi, song một số quy định vẫn chưa theo kịp biến động kinh tế - xã hội. Trong đó, mức giảm trừ gia cảnh - yếu tố quyết định phần thu nhập tính thuế.
Mặc dù đã có một vài “điều chỉnh” - bao gồm cả tăng mức giảm trừ gia cảnh, nhưng với con số khá “khiêm tốn” thì sự lạc hậu của mức thuế hiện hành đã lộ rõ từ lâu và ngày càng nhiều ý kiến đề nghị cần nâng giảm trừ gia cảnh lên một mức hợp lý hơn, phù hợp hơn với điều kiện sinh sống của các tầng lớp nhân dân hiện nay.
Theo quy định hiện hành, người sống ở thành phố lớn với chi phí sinh hoạt đắt đỏ đang chịu mức giảm trừ giống như người ở nông thôn. Rất nhiều người có thu nhập chưa đủ sống mà đã phải nộp thuế, trong khi các chi phí thiết yếu như học phí, viện phí, hay chăm sóc người phụ thuộc lại không được khấu trừ. Điều này đặt ra vấn đề cần phải cải cách thuế thu nhập cá nhân một cách toàn diện, từ cơ chế cho tới từng con số cụ thể cho từng đối tượng, chứ không chỉ là một mức tăng mang tính “tượng trưng” như đã từng diễn ra trước đây.
Theo một số chuyên gia tài chính, vấn đề hiện nay không chỉ là "tăng mức giảm trừ gia cảnh", mà phải tính tới chuyện điều chỉnh biểu thuế - tức các bậc thuế và ngưỡng thu nhập tương ứng cũng cần điều chỉnh căn cứ vào tình hình thu nhập và chi tiêu của các nhóm đối tượng cụ thể. Thực tế những năm qua cho thấy, lạm phát đều đặn tăng 3 - 4% mỗi năm, đồng thời thu nhập danh nghĩa tăng lên theo các đợt tăng lương tối thiểu. Với việc giữ nguyên ngưỡng thuế từ nhiều năm trước đã khiến nhiều người vô tình bị đẩy vào bậc thuế cao hơn, nộp thuế nhiều hơn dù mức sống có thể giảm.
Một trong những căn cứ mang tính quyết định để xác định ngưỡng chịu thuế là chỉ số giá tiêu dùng (CPI). Căn cứ vào đó, cơ quan quản lý cho rằng CPI những năm qua “chưa tăng đột biến” (cụ thể là CPI tích luỹ vượt 20%), nên vẫn giữ nguyên ngưỡng thuế. Tuy nhiên, với cách tính CPI như hiện nay, thì mức tăng giá “rất đáng kể” của nhiều mặt hàng thiết yếu đã không được thể hiện rõ ràng trong chỉ số CPI. Không khó để nhận rõ điều này khi những người đi chợ hằng ngày chỉ trong thời gian ngắn đã phải chi thêm 10 - 20% hoặc nhiều hơn cho mỗi mớ rau, con cá, miếng thịt… hay nhiều loại hàng hóa, dịch vụ thiết yếu khác.
Thuế thu nhập cá nhân hiện hành cũng không cho phép khấu trừ các khoản tiêu dùng cho học phí, bảo hiểm tự nguyện hay các khoản chi tiêu "gia cảnh" như phụ nữ mang thai, sinh con, chăm sóc người già đau ốm… là những khoản chi phí “không thể không chi” - cũng có thể coi là những chi phí thiết yếu.
Bên cạnh đó, hiện mức giảm trừ gia cảnh được áp dụng đồng đều trên toàn quốc, trong khi chi phí sinh hoạt giữa các vùng miền có sự khác biệt rất lớn. Trong khi chính sách tiền lương đã phân chia mức lương tối thiểu theo 4 vùng, thì thuế thu nhập cá nhân vẫn đang “cào bằng”. Do đó, cần thay đổi cách điều chỉnh mức giảm trừ theo vùng, dựa trên hệ số lương tối thiểu hoặc chi phí sinh hoạt thực tế.
Hy vọng tại kỳ họp Quốc hội tới, việc cải cách thuế thu nhập cá nhân sẽ có một cách tiếp cận mới, toàn diện hơn, tính đến sự khác biệt vùng miền, thay đổi theo thời gian, đặc thù chi tiêu…
KHÁNH NGUYỄN
