Trước tình trạng này, cơ quan BHXH đã triển khai nhiều biện pháp xử lý, trong đó có việc công khai danh sách đơn vị nợ và siết chặt điều kiện sử dụng thẻ BHYT theo luật mới.
Hơn 1.200 lao động TPHCM bị khóa thẻ BHYT
Tại TPHCM, tình trạng chậm đóng BHXH, BHYT tiếp tục diễn biến phức tạp, ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền lợi của người lao động (NLĐ). Theo thống kê mới nhất từ BHXH TPHCM, 1.238 lao động thuộc 56 đơn vị, doanh nghiệp trên địa bàn đã bị khóa thẻ BHYT do các đơn vị sử dụng lao động vi phạm nghĩa vụ đóng bảo hiểm.
Trong số này, đáng chú ý là trường hợp 806 lưu học sinh do Sở GD&ĐT TPHCM quản lý. Đây là nhóm chiếm tỷ lệ lớn nhất trong số người bị khóa thẻ, phản ánh sự chậm trễ đáng lo ngại trong việc đảm bảo quyền lợi y tế cho học sinh, sinh viên - đối tượng đặc biệt cần được ưu tiên.
Ngoài ra, nhiều doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực xây dựng, công nghệ và thiết kế cũng có số lượng lớn NLĐ bị ảnh hưởng như: Công ty TNHH Koastal Eco Industries 113 lao động; chi nhánh Công ty cổ phần (CTCP) Khảo sát và Xây dựng USCO 21 lao động; chi nhánh Tổng Công ty Tư vấn Xây dựng Việt Nam - CTCP 20 lao động; CTCP Xây lắp Thương mại 2, Công ty TNHH SUNBYTES, CTCP Thiết kế sáng tạo mỗi đơn vị có từ 18 lao động bị khóa thẻ.
Việc bị khóa thẻ BHYT đồng nghĩa với việc NLĐ sẽ không được thanh toán chi phí khám, chữa bệnh theo diện bảo hiểm, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và tài chính cá nhân. Trong khi đó, phần lớn họ không biết mình đã bị ngưng quyền lợi cho đến khi đi khám, chữa bệnh và bị từ chối thanh toán.
Không dừng ở đó, BHXH TPHCM còn công bố danh sách 18.676 đơn vị đang chậm đóng BHXH, BHYT từ 3 tháng trở lên, tính đến hết ngày 30/6. Nhiều đơn vị có số nợ lớn và kéo dài nhiều tháng, thậm chí nhiều năm, điển hình: CTCP Tập đoàn Xây dựng Hòa Bình chậm đóng 21 tháng, nợ lên tới 57,6 tỷ đồng; CTCP Dịch vụ Bưu chính Viễn thông Sài Gòn chậm đóng 87 tháng, số tiền hơn 40,2 tỷ đồng; CTCP Trải nghiệm Toàn cầu chậm 15 tháng, nợ 22,7 tỷ đồng. Ngoài ra, nhiều doanh nghiệp khác cũng nợ bảo hiểm từ 10 đến gần 17 tỷ đồng như: CTCP Giáo dục Quốc tế Mỹ AIS (Trường Tiểu học, THCS và THPT Quốc tế Mỹ) gần 16,1 tỷ đồng; Công ty TNHH Việt Thắng Jean 17,2 tỷ đồng; CTCP Xây dựng Công trình và Khai thác đá 621 gần 17,1 tỷ đồng.
Tình trạng nợ kéo dài, không chỉ khiến thẻ BHYT của NLĐ bị khóa mà họ còn không được giải quyết các chế độ BHXH như thai sản, tai nạn lao động, nghỉ hưu... Đây là nguyên nhân chính dẫn đến hàng loạt vụ NLĐ không được thanh toán viện phí, không thể chốt sổ BHXH khi nghỉ việc, gây bức xúc và thiệt thòi lớn.
Trước đó, năm 2024, tại Quảng Nam (cũ), tổng nợ BHXH, BHYT, BHTN, bảo hiểm tai nạn lao động - bệnh nghề nghiệp toàn tỉnh đã vượt 317 tỷ đồng, cao hơn tỷ lệ cho phép của BHXH Việt Nam. Trong đó, hơn 253 tỷ đồng là nợ của khối doanh nghiệp, ảnh hưởng tới hàng chục nghìn lao động. Thống kê cho thấy có ít nhất 50.000 NLĐ tại 553 doanh nghiệp đang hoạt động bị ảnh hưởng trực tiếp.
Người lao động chịu nhiều thiệt thòi
Việc thẻ BHYT bị khóa không chỉ khiến NLĐ mất quyền khám, chữa bệnh mà còn ảnh hưởng đến các chế độ khác như ốm đau, thai sản, hưu trí, thất nghiệp. Một trong những nguyên nhân chính là do nhiều doanh nghiệp khó khăn về tài chính, chây ì nghĩa vụ đóng BHXH.
Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật BHYT (có hiệu lực từ ngày 1/7) và hướng dẫn mới của BHXH Việt Nam sẽ siết chặt hơn nữa việc sử dụng thẻ BHYT, nhằm ngăn chặn gian lận và bảo vệ quyền lợi người tham gia. Theo đó, thẻ BHYT điện tử sẽ bị: Thu hồi nếu được cấp sai đối tượng hoặc phát hiện hành vi gian lận; tạm khóa giá trị sử dụng nếu bị sử dụng sai mục đích, mượn - cho mượn trong khám, chữa bệnh hoặc giả mạo thông tin.
Từ ngày 1/6, người tham gia BHYT sẽ chỉ được cấp thẻ giấy nếu thuộc 1 trong 3 trường hợp: Không thể cài đặt ứng dụng VssID; không thể cài đặt ứng dụng VNeID; không có căn cước công dân gắn chip. Thay vào đó, hình ảnh thẻ BHYT trên ứng dụng VssID, VNeID hoặc trên CCCD có gắn chip sẽ được dùng thay thế khi khám, chữa bệnh.
BHXH Việt Nam khuyến nghị người dân nên chủ động kiểm tra tình trạng đóng bảo hiểm trên ứng dụng VssID hoặc cổng Dịch vụ công BHXH để kịp thời phát hiện vấn đề, tránh rơi vào tình trạng bị khóa thẻ bất ngờ. Việc cập nhật số CCCD mới cũng rất quan trọng. Người dân có thể thực hiện trên cổng https://dichvucong.baohiemxahoi.gov.vn, hoặc trực tiếp tại cơ quan BHXH nơi cư trú.
Việc khóa thẻ BHYT được xem là biện pháp “mềm” nhưng hiệu quả trong việc cảnh báo, thúc đẩy doanh nghiệp thực hiện đầy đủ nghĩa vụ với NLĐ. Bên cạnh đó, việc công khai danh sách vi phạm cũng giúp minh bạch hóa thông tin, tạo điều kiện để NLĐ theo dõi, chủ động lên tiếng bảo vệ quyền lợi của mình.
Tuy nhiên, về lâu dài, các cơ quan chức năng cần có biện pháp quyết liệt hơn, trong đó có cả truy cứu trách nhiệm hình sự đối với doanh nghiệp cố tình trốn đóng BHXH, BHYT gây thiệt hại nghiêm trọng cho NLĐ. Đặc biệt, khi Luật BHYT sửa đổi có hiệu lực từ 1/7/2025, hệ thống pháp luật sẽ ngày càng siết chặt hơn nữa, buộc các bên liên quan phải thực hiện đúng và đầy đủ nghĩa vụ đã cam kết. Đặc biệt, trong bối cảnh hiện nay, việc cập nhật luật mới, nâng cao ý thức tuân thủ và sự vào cuộc đồng bộ từ cơ quan BHXH, chính quyền địa phương và NLĐ là điều cấp thiết.
Vũ Hằng
