Ngai vàng triều Nguyễn chưa từng bị thất lạc hay rời khỏi điện Thái Hòa suốt hơn 200 năm. Ngay cả khi chế độ phong kiến sụp đổ năm 1945, vua Bảo Đại thoái vị, ngai vẫn được gìn giữ nguyên vẹn. Sau năm 1975, công tác trùng tu và bảo tồn ngai vàng được đẩy mạnh. Đặc biệt, từ khi quần thể di tích cố đô Huế được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa Thế giới năm 1993, ngai vàng trở thành một trong những trọng điểm bảo tồn. Tháng 1/2016, hiện vật được công nhận bảo vật quốc gia.
Hiện vật là bản gốc, được đặt trang trọng giữa gian chính điện Thái Hòa, không gian nghi lễ xưa của hoàng thất, là nơi vua thường thiết triều với bá quan văn võ, trung tâm của nghi lễ hoàng gia, nơi diễn ra các sự kiện trọng đại như lễ đăng quang, đại triều, tiếp sứ thần và các dịp lễ tiết quốc gia… giúp du khách có thể cảm nhận trọn vẹn không khí nghiêm trang, linh thiêng của hoàng triều.
Vậy mà bảo vật này lại bị một người trong vai du khách phá hoại khá dễ dàng! Về lý thuyết, bảo vật được đặt trong khu vực được bảo vệ nghiêm ngặt, được nhân viên bảo vệ thường xuyên theo dõi. Từng không ít du khách bị nhắc nhở, ngăn chặn khi có ý định vượt qua rào chắn để tiếp cận bảo vật. Nhưng không hiểu sao lần này, người đàn ông nọ lại có thể dễ dàng xông vào và dùng sức để bẻ gãy một số chi tiết của ngai vàng (?), trong khi các nhân viên bảo vệ không khẩn trương hành động theo chức trách mà còn gọi điện để… “xin hỗ trợ”. Để rồi, sự việc đáng tiếc đã xảy ra…
Theo Cục trưởng Cục Di sản văn hóa (Bộ VH-TT&DL) Lê Thị Thu Hiền, trong khoản 2 điều 9, Luật Di sản văn hóa 2024, pháp luật nghiêm cấm hành vi "xâm hại, hủy hoại di sản văn hóa". Bộ luật Hình sự đồng bộ với Luật Di sản văn hóa. Về chế tài, người phá hoại sẽ bị xử lý tùy theo mức độ, từ xử phạt vi phạm hành chính, phạt tiền, phạt cải tạo không giam giữ cho đến phạt tù.
"Huế là địa phương thực hiện tốt công tác giữ gìn, phát huy giá trị di sản. Luật hiện hành có yêu cầu bảo vật quốc gia cần được bảo quản chế độ đặc biệt. Tuy nhiên trong thực tế, quy định chưa rõ ràng, cụ thể. Ngoài ra, điều kiện ngân sách, tài chính của các địa phương còn hạn chế", bà Hiền nhận xét thêm.
Theo ban quản lý, đây là tình huống hết sức hy hữu. Để phòng tránh sự việc tương tự, ban quản lý sẽ xây dựng phương án đảm bảo chặt chẽ an ninh, an toàn trong khu di sản, nhất là đối với hiện vật, cổ vật là bảo vật quốc gia; tập trung tăng số lượng trang thiết bị an ninh, công cụ hỗ trợ, tập huấn bảo vệ, xử lý các tình huống nguy hiểm, phát hiện ngăn chặn từ sớm các hiện tượng nghi vấn.
Việc bảo vật ngai vàng triều Nguyễn bị phá hoại là bài học xương máu về việc bảo tồn, bảo vệ bảo vật quốc gia. Mong rằng qua sự việc này, các cơ quan chịu trách nhiệm bảo tồn di sản, bảo vật có thêm kinh nghiệm về làm tốt hơn chức trách của mình, gìn giữ di sản cho các thế hệ mai sau…
BẢO KHÁNH
