Từ “xu hướng lạ” thành “cơn sốt”
Những ngày gần đây, lướt mạng xã hội, không khó để bắt gặp hình ảnh mô hình 3D “ảo mà như thật”, những bức tượng thu nhỏ đặt trên đế mica trong suốt, kèm hộp đựng phong cách thương mại như bước ra từ cửa hàng figure (mô hình nhân vật thu nhỏ, thường để sưu tầm) chính hãng.
Điểm khiến cộng đồng mạng thích thú chính là mức độ chi tiết và chân thật. Một số hình ảnh còn được chèn thêm cảnh màn hình phần mềm Zbrush (phần mềm chuyên dụng để điêu khắc và tạo mô hình 3D) khiến người xem như chứng kiến cả quá trình điêu khắc trong studio. Trend (xu hướng) này bắt nguồn từ tính năng mới của Gemini 2.5 Flash Image (tính năng tạo ảnh 3D của AI Gemini), cho phép biến ảnh chân dung thành figure 3D trong vài phút. Công thức lan truyền trên TikTok,
Facebook rất đơn giản: Truy cập Gemini (hoặc công cụ tương tự), tải ảnh rõ nét, nhập mô tả chi tiết về phong cách tượng mong muốn, rồi chờ hệ thống “xuất xưởng” sản phẩm 4K sắc nét.
Giới trẻ gọi vui những sản phẩm này là “mini-me” - phiên bản thu nhỏ nhưng giống hệt chính chủ, từ kiểu tóc, nụ cười cho đến dáng đứng. Khái niệm “mini-me” vốn bắt nguồn từ nhân vật trong loạt phim “Austin
Powers” (Mỹ, 1997), chỉ một “bản sao tí hon” nhưng giống hệt nguyên mẫu. Khi trào lưu lan sang mạng xã hội, cụm từ này nhanh chóng được dùng để chỉ những bức tượng 3D do AI tạo ra.
Nhiều bạn trẻ còn sáng tạo thêm khi thử các biểu cảm khác nhau, nghiêm túc, rạng rỡ, ngầu để tạo thành cả bộ sưu tập “mini-me”. Một số nhóm bạn thì ghép ảnh lại thành dàn nhân vật đủ phong cách, chẳng khác nào poster thương mại của một hãng đồ chơi lớn.
Không ít bình luận hài hước cũng góp phần khiến xu hướng lan tỏa mạnh mẽ. Có người viết: “Bạn gái không cho mua figure tiền triệu, thôi thì tự làm tượng 3D của chính mình, vừa miễn phí vừa độc đáo”. Người khác đùa: “Figure mình xấu hơn ngoài đời, chắc AI cũng không cứu nổi”.
“Bẫy” dữ liệu?
Dưới góc nhìn an ninh mạng, sự ảo diệu của Figure AI lại đi kèm những nguy cơ không nhỏ. Ông Vũ Ngọc Sơn, Trưởng ban Nghiên cứu Công nghệ, Hiệp hội An ninh mạng quốc gia cho rằng, các trào lưu AI sử dụng ảnh cá nhân thực chất là “chiếc bẫy dữ liệu” được thiết kế tinh vi.
“Nguồn dữ liệu công khai trên internet đang dần cạn kiệt. Vì thế, các nền tảng AI thường tung ra những trào lưu mới để thu hút thêm dữ liệu người dùng. Trong đó, hình ảnh chân dung có giá trị đặc biệt cao vì chứa thông tin sinh trắc học. Một bức ảnh chất lượng tốt có thể tiết lộ danh tính, thậm chí cả sở thích của người dùng”, ông Sơn nói.
Theo chuyên gia, việc người dùng tự nguyện tải ảnh lên đồng nghĩa với việc chấp nhận nguy cơ ảnh bị lưu trữ, bán lại cho các công ty khai thác dữ liệu hoặc sử dụng để huấn luyện mô hình AI khác. Không chỉ dừng ở quảng cáo định danh, “bạn thích gì, bạn sẽ được gợi ý mua thứ đó”, dữ liệu này còn có thể bị lợi dụng để tạo deepfake (công nghệ AI tạo hình ảnh hoặc video giả mạo giống thật), giả mạo gương mặt nhằm qua mặt hệ thống nhận diện, phục vụ lừa đảo hoặc tống tiền.
Đáng lo ngại hơn, nhiều ứng dụng chỉnh sửa ảnh AI còn yêu cầu quyền truy cập sâu vào thiết bị như: Thư viện ảnh, camera, danh bạ, lịch sử duyệt web. Nếu người dùng vô tình cấp quyền quá rộng, thông tin cá nhân rất dễ bị thu thập, thậm chí bị khai thác trái phép cho mục đích xấu.
Chuyên gia bảo mật khuyến cáo: “Hậu quả trước mắt có thể chỉ là người dùng bị bủa vây bởi quảng cáo cá nhân hóa. Nhưng về lâu dài, dữ liệu gương mặt có thể bị lợi dụng trong những kịch bản tinh vi hơn, từ đánh cắp danh tính cho đến các vụ lừa đảo trực tuyến”.
Cần tỉnh táo trước ảo diệu công nghệ
Không thể phủ nhận Figure AI mang lại trải nghiệm thú vị. Chỉ trong vài phút, mỗi người có thể sở hữu một “tác phẩm nghệ thuật số” của riêng mình, phiên bản mini đặt ngay trên bàn làm việc, bên cạnh ly cà phê hay máy vi tính. Đây chính là sức hút như: Vừa cá nhân hóa, vừa độc đáo, lại dễ dàng chia sẻ trên mạng.
Các chuyên gia xã hội học nhận định, sức nóng của trào lưu còn đến từ tâm lý thể hiện bản thân của giới trẻ. Trong bối cảnh mạng xã hội là “sân khấu” để mỗi người xây dựng hình ảnh, việc có một “mini-me” không chỉ mang tính giải trí mà còn tạo cảm giác khác biệt, sang chảnh, như đang sở hữu món đồ sưu tầm thật sự.
Tuy nhiên, đi kèm với niềm vui ngắn hạn là cái giá dài hạn về dữ liệu cá nhân. Hình ảnh khuôn mặt mang tính nhận dạng cao, gắn liền với danh tính, khó thay đổi khi bị lộ. Một khi đã bị thu thập và khai thác, người dùng gần như không có cách nào thu hồi lại dữ liệu.
Bên cạnh niềm vui sáng tạo và giải trí, giới chuyên gia khuyến cáo người dùng nên cân nhắc kỹ trước khi tham gia các xu hướng AI liên quan đến dữ liệu sinh trắc học. Trong kỷ nguyên số, nơi dữ liệu được coi là “vàng mới”, mỗi bức ảnh bạn tải lên đều có thể trở thành nguyên liệu cho mục đích nào đó ngoài tầm kiểm soát. Vì vậy, trước mỗi khi tải ảnh, người dùng nên tự hỏi: Mình có sẵn sàng đánh đổi quyền riêng tư chỉ để có một bức ảnh “ảo mà thật” đăng lên mạng không? Nên nhớ, không có gì miễn phí trong thế giới số. Đôi khi, thứ bạn trả không phải bằng tiền mà chính là bằng dữ liệu và sự riêng tư của mình.
Thanh Hòa
