Hướng tới thủ tục hành chính không giấy tờ

Bộ Công an đang chủ động rà soát các TTHC và xác định 15 loại giấy tờ có khả năng đủ điều kiện thay thế bằng dữ liệu điện tử. Qua thống kê bước đầu, 734 TTHC có thành phần hồ sơ có thể thay thế ngay bằng dữ liệu của các bộ, ngành và nhiều TTHC của các địa phương. Đây chính là căn cứ để các bộ, ngành, địa phương rà soát và triển khai thay thế dần theo hướng loại bỏ giấy tờ đã có dữ liệu khi giải quyết TTHC cho người dân.

Theo Thứ trưởng Tư pháp Nguyễn Thanh Tịnh, để việc rà soát, cắt giảm TTHC dựa trên dữ liệu được triển khai thành công cần bảo đảm một số điều kiện then chốt, trong đó dữ liệu là “gốc”, phải “đúng, đủ, sạch, sống, thống nhất, dùng chung”; có nền tảng công nghệ; máy móc, thiết bị từ Trung ương đến địa phương phải thông suốt, hiện đại. Đội ngũ cán bộ, công chức phải thành thạo công nghệ.

Thực hiện Chỉ thị số 24/CT-TTg của   Thủ tướng Chính phủ về việc thúc đẩy triển khai các giải pháp công nghệ phục vụ người dân và doanh nghiệp gắn với dữ liệu dân cư, định danh và xác thực điện tử, các trung tâm phục vụ hành chính công trên địa bàn các tỉnh, thành đang từng bước ngừng tiếp nhận hồ sơ giấy đối với các dịch vụ công thiết yếu, thay thế bằng việc tiếp nhận hồ sơ trực tuyến toàn trình. Việc chuyển sang xử lý trực tuyến đối với các dịch vụ công thiết yếu đang tạo nên bước thay đổi rõ nét trong cải cách hành chính, thể hiện hình ảnh một chính quyền số năng động, vì dân.

Tại Trung tâm Phục vụ hành chính công phường Điện Bàn Đông (Đà Nẵng), người dân đến nộp hồ sơ đều được hướng dẫn thực hiện trên điện thoại hoặc máy tính. Anh Nguyễn Văn Đạt, người dân phường Điện Bàn Đông chia sẻ: “Vợ chồng tôi đến đăng ký kết hôn, mang theo nhiều giấy tờ phòng khi cần. Nhưng nhân viên hướng dẫn thực hiện trực tuyến ngay tại chỗ, các thông tin đều có sẵn trong hệ thống. Chỉ vài chục phút là xong, không còn cảnh đi lại, chờ đợi như trước”.

Tương tự, chị Nguyễn Thị Thanh Thúy (trú xã Đại Lộc) đến Trung tâm Phục vụ hành chính công xã đăng ký khai sinh cho con. Được hướng dẫn thao tác trực tuyến tại máy tính của trung tâm, tất cả đều thực hiện nhanh gọn, không cần cầm theo bản giấy, chị thấy thuận tiện và tiết kiệm thời gian hơn rất nhiều.

Những trải nghiệm như anh Đạt, chị Thúy đang dần trở nên phổ biến, phản ánh nỗ lực của các địa phương trong việc thay đổi thói quen của người dân, đồng thời khẳng định hiệu quả rõ nét của Chỉ thị số 24/CT-TTg khi đi vào thực tế.

Nhiều phường xã xác định việc ứng dụng công nghệ là yêu cầu tất yếu trong vận hành bộ máy. Ở các địa phương, đội ngũ cán bộ đã được tập huấn về trí tuệ nhân tạo AI và kỹ năng số để hướng tới quy trình làm việc dựa trên dữ liệu, hỗ trợ phân tích, dự báo và tổng hợp báo cáo. Tại các Trung tâm phục vụ hành chính công, hiệu quả được thể hiện rõ ràng hơn khi các công cụ số được ứng dụng trực tiếp vào phục vụ người dân. Sau khi triển khai chatbot AI hỗ trợ hướng dẫn thủ tục, số hồ sơ nộp trực tiếp giảm mạnh, toàn bộ hồ sơ đã được chuyển sang trực tuyến...

Dù vậy, việc triển khai chủ trương “nói không” với hồ sơ giấy vẫn gặp những khó khăn nhất định, đặc biệt là ở các địa phương còn khó khăn. Một bộ phận người dân, nhất là người lớn tuổi hoặc ở vùng sâu, vùng xa vẫn còn bỡ ngỡ khi thao tác trên máy tính, điện thoại; nhiều người chưa cài đặt hoặc nâng cấp ứng dụng VNeID lên mức độ 2. Ngoài ra, hạ tầng công nghệ thông tin ở một số nơi còn hạn chế, ảnh hưởng đến tốc độ xử lý và kết nối dữ liệu. Khảo sát thực tế cho thấy: Còn tình trạng không ít cán bộ, công chức được giao tiếp nhận, giải quyết TTHC có tâm lý e dè việc sử dụng cơ sở dữ liệu khi giải quyết thủ tục. Một số phường, xã vẫn yêu cầu người dân nộp giấy tờ để lưu hồ sơ nhằm “né” các vấn đề phức tạp sau này do việc thay thế thành phần hồ sơ bằng dữ liệu chưa có cơ sở pháp lý đủ mạnh...

Ông Cù Ngọc Trang, Giám đốc Trung tâm Phục vụ Hành chính công TP Hà Nội cho biết, phần lớn hệ thống thông tin và cơ sở dữ liệu tại Thủ đô vẫn được quản lý theo mô hình phân tán, dữ liệu lưu trữ và vận hành tại từng bộ, ngành hoặc các cơ quan, đơn vị chuyên môn. Do đó, việc chia sẻ dữ liệu còn hạn chế và thiếu cơ chế đồng bộ, tập trung. Điều này khiến cán bộ, công chức tiếp nhận giải quyết vẫn chưa thể tra cứu được thông tin, dẫn đến hồ sơ không đủ điều kiện tiếp nhận, người dân vẫn phải nộp kèm bản giấy khi thực hiện TTHC.

Nhìn chung, hướng đến nền hành chính không giấy tờ là xu thế tất yếu và hiện nay nhiều xã, phường là điểm sáng trong thực hiện, trong đó xã Phú Cát (Hà Nội) là ví dụ điển hình. “Không viết, không giấy tờ, không chờ đợi, không phiền hà” - sáng kiến cải cách hành chính “4K” đang tạo ra bước chuyển mạnh mẽ tại đây. Bằng việc tinh giản quy trình, số hóa hồ sơ và đề cao tinh thần phục vụ, Phú Cát nổi lên như một điểm sáng tiên phong trong cải cách hành chính cấp xã của Thủ đô. Chủ tịch UBND xã Phú Cát Hoàng Nguyên Ưng chia sẻ, đến nay, hiệu quả của mô hình “4K” đã được chứng minh bằng chính sự hài lòng của công dân.

Ghi nhận tại Điểm phục vụ hành chính công của xã cho thấy, người dân chỉ cần mang CCCD gắn chip hoặc điện thoại có định danh; dữ liệu tự động truy xuất và điền vào biểu mẫu. Các thủ tục phổ biến như chứng thực, khai sinh, kết hôn, xác nhận giấy tờ… được số hóa 100% và ký số trả kết quả trong ngày. Tại bộ phận 1 cửa, xã bố trí máy lấy số tự động, wifi miễn phí, bảng niêm yết điện tử và máy tính cho người dân tự thao tác; cán bộ hướng dẫn và nhập liệu trực tiếp, bảo đảm tiêu chí “Không viết”. Đến nay, tỷ lệ hồ sơ giải quyết đúng hạn và trước hạn đạt trên 90%; hồ sơ điện tử “Không giấy tờ” đạt 85%, tiết kiệm lớn chi phí in ấn và lưu trữ; hồ sơ nhập liệu tự động “Không viết” đạt 100%, giảm đáng kể sai sót. Mức độ hài lòng của công dân đạt trên 98%.

Từ thực tiễn tại đây, 4K được xem là mô hình khả thi để nhân rộng tại các xã, phường khác của Hà Nội, nhất là trong bối cảnh triển khai chính quyền địa phương 2 cấp và chuyển đổi số toàn diện.

Hoàng Long