Hiểm hoạ lâu dài
Theo báo cáo của cơ quan chức năng, chỉ trong tháng cao điểm phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả (từ ngày 15/5 đến 15/6), đã có hơn 10.437 vụ việc buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả (trong đó 1.936 vụ buôn bán, vận chuyển hàng cấm, hàng lậu; 6.870 vụ gian lận thương mại, gian lận về thuế; 1.631 vụ hàng giả, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ) bị lực lượng chức năng bắt giữ, xử lý, tăng hơn 80% so với tháng trước đó.
Những con số này sẽ còn cao hơn nữa nếu như hơn 5.500 cửa hàng không đóng cửa trong thời gian này. Chưa kể, nhiều tiểu thương tại các thủ phủ, chợ đầu mối bán buôn, kinh doanh thực phẩm, bánh kẹo, thực phẩm chức năng, mỹ phẩm, quần áo, giày dép… cũng đóng cửa, hoặc chỉ mở hé để giao dịch, treo biển “trả mặt bằng”, “cho thuê cửa hàng”… nhằm tránh sự kiểm tra của lực lượng chức năng.
6 tháng đầu năm nay, các đơn vị, địa phương đã bắt giữ, xử lý 50.736 vụ vi phạm; thu nộp ngân sách hơn 6.532 tỷ đồng (tăng 7,68% so với cùng kỳ năm 2024); khởi tố hình sự 1.875 vụ (tăng 188,46% so với cùng kỳ năm 2024), 3.235 đối tượng (tăng 69,11% so với cùng kỳ năm 2024).
Đáng lo ngại, không chỉ buôn lậu, gian lận thương mại, làm giả, làm nhái, vi phạm sở hữu trí tuệ những mặt hàng tiêu dùng như đồ điện tử hay sản phẩm thời trang; thực phẩm, gia vị không rõ nguồn gốc xuất xứ, đội lốt hàng Việt, giả nhãn hiệu nổi tiếng; thực phẩm chức năng giả, thực phẩm bẩn mà ngay cả thuốc chữa bệnh hiểm nghèo, sữa cho người bệnh nặng, trẻ em suy dinh dưỡng cũng bị làm giả công khai bày bán ở các siêu thị lớn, thậm chí được kê đơn tại các cơ sở y tế, bệnh viện… khiến không ít người tiêu dùng “tiền mất, tật mang”...
Theo đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Việt Nga, hàng loạt vụ việc về hàng giả, hàng kém chất lượng được phát hiện trên quy mô lớn thời gian qua với mức độ nghiêm trọng ngày càng cao, cho thấy vấn nạn này không còn là hiện tượng cá biệt mà trở thành thách thức nghiêm trọng trong đời sống kinh tế - xã hội. Hậu quả của vấn nạn đó rất nghiêm trọng, xâm phạm trực tiếp quyền lợi chính đáng của người tiêu dùng khi hàng hóa kém chất lượng trà trộn trên thị trường; làm suy giảm nghiêm trọng uy tín của hàng Việt trên thương trường quốc tế, ảnh hưởng trực tiếp đến vị thế của đất nước trong giao thương toàn cầu. Vấn nạn hàng giả, hàng nhái còn làm xói mòn niềm tin của nhân dân, phá vỡ chuẩn mực đạo đức trong kinh doanh và đời sống xã hội.
Cần giải pháp dài hạn, không để vấn nạn hàng giả tái diễn sau mỗi đợt cao điểm
Câu hỏi đặt ra là mặc dù công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả thời gian qua được ghi nhận có nhiều chuyển biến tích cực nhưng vì sao vẫn diễn biến phức tạp và có chiều hướng tăng ở cả chợ truyền thống và mạng xã hội, sàn thương mại điện tử?
Công điện 65 và Chỉ thị 13 của Thủ tướng Chính phủ chỉ ra 5 nguyên nhân lớn. Bên cạnh những tồn tại về thể chế, các quy định pháp luật về xử lý hành vi buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ còn chưa đầy đủ, lạc hậu… phải kể đến những bất cập, yếu kém trong công tác quản lý nhà nước, như “công tác tổ chức, phân định chức năng, nhiệm vụ trong quản lý nhà nước còn chồng chéo, bỏ sót, có sự buông lỏng, nhất là trong hoạt động cấp phép và kiểm nghiệm, sản xuất thực phẩm; nhận thức, trách nhiệm của một số người đứng đầu cấp ủy, chính quyền địa phương, đơn vị, lực lượng chức năng chưa cao; công tác kiểm tra, giám sát chưa thường xuyên, triệt để, toàn diện, có tình trạng tiếp tay, bảo kê cho đối tượng vi phạm pháp luật. Bên cạnh đó, cũng có một phần trách nhiệm thuộc về người tiêu dùng, đây chính là môi trường “nuôi dưỡng” để hàng nhái, hàng giả, hàng vi phạm sở hữu trí tuệ sinh sôi, bám rễ…
Theo đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga, thời gian qua, lực lượng chức năng đã vào cuộc quyết liệt, nhiều vụ việc nghiêm trọng về hàng giả, hàng kém chất lượng được phát hiện, xử lý nghiêm minh. Tuy nhiên, vẫn còn lo ngại về vai trò, trách nhiệm của đội ngũ thực thi công vụ trong công tác kiểm tra, giám sát. Khi các đợt cao điểm ra quân kết thúc, liệu có rơi vào tình trạng "bắt cóc bỏ đĩa", vấn nạn sản xuất, buôn bán hàng giả vẫn sẽ tiếp tục.
“Không chỉ cá nhân tôi, mà cử tri toàn quốc đánh giá cao sự quyết liệt và kịp thời của Chính phủ khi trình Quốc hội xem xét, thông qua nhiều luật nhằm quản lý chặt chẽ chất lượng sản phẩm, hàng hóa, siết trách nhiệm của tổ chức, cá nhân quảng cáo sản phẩm, hàng hóa cũng như bổ sung các chế tài xử lý vi phạm. Tuy nhiên, cần có những giải pháp mạnh mẽ, dài hạn hơn về tổ chức thực thi, nâng cao đạo đức công vụ, đề cao trách nhiệm của đội ngũ trực tiếp thanh, kiểm tra để mọi quy định đã ban hành được hiện thực hóa trong đời sống. Kiên quyết không để vấn nạn hàng giả, hàng gian tái diễn sau mỗi đợt cao điểm ra quân”, bà Nga nhấn mạnh.
Để làm được điều này, theo bà Nga cần có cơ chế giám sát chặt chẽ, thưởng, phạt nghiêm minh, gắn trách nhiệm cá nhân trong công tác thanh tra, xử lý vi phạm. Cần tạo ra sự chuyển biến rõ rệt trong toàn hệ thống, từ Trung ương đến địa phương, để mỗi khi nhắc đến vấn đề hàng giả, hàng kém chất lượng, người dân không còn nghi ngại, bất an. Và việc truy quét hàng giả cần phải được thực hiện thường xuyên, liên tục, tích cực trong phạm vi cả nước.
Việc phòng, chống hàng giả, hàng kém chất lượng không chỉ là nhiệm vụ của ngành công thương hay lực lượng quản lý thị trường, mà cần sự phối hợp chặt chẽ của cả hệ thống chính trị, sự tham gia tích cực của nhân dân. Quan trọng hơn, đó còn là vấn đề đạo đức công vụ, đạo đức trong kinh doanh, để mỗi cán bộ thực thi nhiệm vụ, mỗi người sản xuất, mỗi doanh nghiệp đều thấm nhuần ý thức về trách nhiệm, danh dự, lòng tự trọng trong lao động.
