Nếu chậm sửa đổi, chính sách thuế sẽ đi sau thực tế
Theo GS, TS Hoàng Văn Cường, Ủy viên Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội, thuế TNCN là chính sách thuế có tác động trực tiếp đến hàng triệu người dân, đặc biệt là nhóm người làm công ăn lương - những người có thu nhập ổn định, minh bạch, không thể “né” thuế. Hiện nay, mức giảm trừ gia cảnh đang được áp dụng từ năm 2020.
“Sau 5 năm, chi phí sinh hoạt đã biến động rất lớn, nhiều nhóm hàng thiết yếu như xăng dầu, giáo dục, y tế, thực phẩm đều tăng mạnh. Trong khi đó, ngưỡng giảm trừ lại đứng yên. Điều này rõ ràng tạo ra bất cập, khiến cho người nộp thuế, đặc biệt là người làm công ăn lương rơi vào cảnh “lương chưa kịp tăng đã phải đóng thuế cao hơn”, GS, TS Hoàng Văn Cường thẳng thắn nhấn mạnh và cho rằng, quy định hiện hành chưa phản ánh được khả năng chi trả thực sự của người nộp thuế. Do đó, cần phải điều chỉnh sớm mức giảm trừ gia cảnh, chứ không nên chờ đến tận năm 2026 như lộ trình hiện nay. Nếu chậm trễ, chính sách thuế sẽ đi sau thực tế và gây thiệt thòi cho người nộp thuế.
Nói về mức giảm trừ gia cảnh hiện nay, anh Nguyễn Quang Hải (phường Kim Liên, TP Hà Nội) là chuyên viên công nghệ thông tin trong cơ quan Nhà nước nhìn nhận, mức giảm trừ gia cảnh cho cá nhân hiện là 11 triệu đồng/tháng, với mỗi người phụ thuộc là 4,4 triệu đồng/tháng đã được duy trì từ năm 2020. Trong khi 5 năm qua, nhiều hàng hóa, dịch vụ thiết yếu đều tăng, thậm chí có hàng hóa thiết yếu tăng nhanh hơn thu nhập.
Vì vậy, với anh Hải, mức giảm trừ gia cảnh hiện nay quá thấp so với thực tế chi tiêu. Anh cho hay, tổng thu nhập cả gia đình 25 triệu đồng/tháng, trong đó của anh là 15 triệu đồng/tháng, vợ là nhân viên văn phòng tại công ty tư nhân có thu nhập 10 triệu đồng/tháng. Anh có một con trai 4 tuổi, đang học tại một trường mầm non ngoài công lập với mức học phí gần 6 triệu đồng/tháng. Hai vợ chồng quyết định đăng ký giảm trừ gia cảnh cho con theo bố. Anh Hải cho biết: "Mức giảm trừ gia cảnh như vậy chỉ được gần 50% cho tất cả chi phí dành cho em bé trong một tháng. Không đủ đỡ đần cho người lao động vì như gia đình chúng tôi còn tiền thuê nhà hàng tháng, chi phí sinh hoạt đều đắt đỏ…".
Tương tự, chị Nguyễn Mai Anh (phường Ba Đình, TP Hà Nội) chia sẻ: "Mức giảm trừ gia cảnh áp dụng chung cho cả nước chưa hợp lý, vì mức sống ở thành phố với nông thôn khác nhau. Vài năm trở lại đây, mức sinh hoạt phí tăng lên tương đối như thực phẩm, thịt cá tăng rất nhiều so với thời điểm một hai năm trước đây. Gia đình tôi có 2 con, thuê nhà, thu nhập chủ yếu từ chồng được hơn 20 triệu đồng/tháng, giảm trừ gia cảnh để hết vào lương chồng nhưng cũng rất chật vật. Vì thế tôi thấy nâng mức giảm trừ gia cảnh là hợp lý trong bối cảnh hiện nay".
Cần sửa toàn diện Luật Thuế thu nhập cá nhân về lâu dài là ý kiến của nhiều chuyên gia.
Đề xuất tăng mức giảm trừ cho người nộp thuế lên 15,5 triệu đồng
Các chuyên gia nhìn nhận, về lâu dài cần sửa toàn diện Luật thuế TNCN, trong đó giao việc quyết định mức giảm trừ gia cảnh những lần sau cho Chính phủ và quy định việc xác định mức giảm trừ gia cảnh được thực hiện hàng năm. Các chuyên gia đề xuất giao Chính phủ công bố và điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh hàng năm hoặc hai năm một lần. Điều này sẽ đảm bảo chính sách thuế linh hoạt, thay đổi phù hợp với biến động của đời sống xã hội.
PGS, TS Lê Xuân Trường, Trưởng khoa Thuế và Hải quan, Học viện Tài chính nhấn mạnh: "Tôi xin lưu ý là thực hiện hàng năm chứ không phải điều chỉnh hàng năm, có nghĩa hàng năm đều phải công bố. Ở thời điểm xem xét đầu năm đó, nếu cần phải điều chỉnh theo các điều kiện mà luật quy định thì điều chỉnh công bố mức tăng lên hoặc giảm đi. Và nếu thấy phù hợp, không điều chỉnh thì cũng công bố là năm nay áp dụng mức đó".
Vẫn theo các chuyên gia kinh tế, cùng với sự lạc hậu không còn phù hợp với thực tế, chính sách thuế TNCN hiện bộc lộ nhiều bất cập khác. Điển hình là lương cơ sở đã tăng hơn 57% nhưng mức giảm trừ gia cảnh vẫn giữ nguyên, biểu thuế có quá nhiều bậc và khoảng cách giữa các bậc quá hẹp. Đặc biệt, quy định khi chỉ số giá tiêu dùng CPI tăng 20% mới điều chỉnh cũng không còn phù hợp.
Tại dự thảo nghị quyết, Bộ Tài chính đề xuất 2 phương án điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh của thuế TNCN. Phương án 1: Trong giai đoạn 2020 - 2025, chỉ số CPI lũy kế dự kiến tăng 21,24% thì có thể xem xét để điều chỉnh tương ứng với mức tăng của chỉ số CPI, cụ thể như sau: Mức giảm trừ cho bản thân người nộp thuế từ 11 lên khoảng 13,3 triệu đồng/tháng. Mức giảm trừ cho mỗi người phụ thuộc tăng từ 4,4 lên 5,3 triệu đồng/tháng.
Phương án 2: Căn cứ theo tốc độ tăng thu nhập bình quân đầu người và GDP bình quân đầu người năm 2025 so với năm 2020 nêu trên, mức giảm trừ gia cảnh có thể điều chỉnh như sau: Mức giảm trừ cho bản thân người nộp thuế từ 11 lên khoảng 15,5 triệu/tháng. Mức giảm trừ cho mỗi người phụ thuộc tăng từ 4,4 lên khoảng 6,2 triệu đồng/tháng.
Theo Bộ Tài chính, với phương án 2 sẽ có tác động làm giảm thu ngân sách nhà nước ở mức cao hơn. Tuy nhiên, mức giảm trừ gia cảnh cao hơn, đồng nghĩa với số thuế phải nộp ít đi, thu nhập khả dụng của người dân sẽ tăng lên, qua đó sẽ góp phần kích thích tăng chi tiêu hộ gia đình, tiêu dùng xã hội và cải thiện đời sống của người dân, qua đó có thể gián tiếp làm tăng thu ngân sách nhà nước từ các nguồn thu khác trong trung và dài hạn.
Dự kiến, dự án Luật Thuế TNCN (sửa đổi) sẽ trình Quốc hội vào tháng 10 tới. Dự án luật được kỳ vọng tạo ra bước đột phá quan trọng, hướng tới xây dựng hệ thống thuế công bằng, minh bạch, thúc đẩy phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao và góp phần cải thiện cuộc sống người dân.
Nguyễn Thanh
