TS Sái Công Hồng (Hiệp hội Các trường đại học, cao đẳng Việt Nam) nhận định: “Đề thi năm nay phân hóa tốt, phù hợp với mục tiêu tuyển sinh đại học. Nhưng với học sinh có điểm trung bình trở xuống, nếu thiếu thông tin định hướng, các em rất dễ hoang mang. Khi điểm cộng không còn thì động lực và cơ hội cũng sẽ giảm theo”. 2025 là năm đầu tiên Bộ GD&ĐT bỏ cộng điểm ưu tiên nghề, tin học và ngoại ngữ - chính sách từng mở thêm cánh cửa cho thí sinh có lực học trung bình.
Kỳ thi kết thúc là lúc nhiều thí sinh cảm thấy chênh vênh với kết quả không như kỳ vọng. Một phổ điểm phân hóa sâu với điểm liệt Toán tăng mạnh, gần 50% thí sinh có điểm tiếng Anh dưới trung bình đang đặt ra thực tế rõ ràng là đã đến lúc, những con đường ngoài đại học cần được nhìn nhận công bằng hơn. Giáo dục nghề nghiệp đang có cơ hội bứt phá.
Từ năm 2025, hệ thống giáo dục nghề nghiệp chính thức chuyển về Bộ GD&ĐT quản lý, bước đi quan trọng để đồng bộ hóa công tác tuyển sinh và phân luồng sau THPT. Các trường cao đẳng bắt đầu tuyển sinh cùng đợt với đại học, sử dụng chung nền tảng tuyển sinh, tăng tính minh bạch và dễ tiếp cận hơn với thí sinh. Bên cạnh đó, dự thảo Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi) đang được xây dựng theo hướng tăng quyền tự chủ, cắt giảm hơn 40% thủ tục hành chính, mở rộng hợp tác quốc tế và thúc đẩy liên kết với doanh nghiệp. “Nếu được trao quyền đúng lúc, các cơ sở giáo dục nghề nghiệp hoàn toàn có thể chuyển mình mạnh mẽ, bắt kịp thị trường lao động số và hội nhập quốc tế”, ông Phạm Vũ Quốc Bình, Phó Cục trưởng Cục Giáo dục nghề nghiệp - Giáo dục thường xuyên nhận định.
Nhìn từ thực tiễn, những tín hiệu tích cực trong đào tạo nghề ở Việt Nam cũng dần hiện rõ. Ở TPHCM, nhiều trường nghề đi đầu trong mô hình “kỹ sư thực hành” theo chuẩn quốc tế, mở tuyển sinh sớm, hỗ trợ học phí và cam kết đầu ra (việc làm). Các ngành kỹ thuật như cơ điện tử, hàn, khuôn mẫu… ngày càng thu hút nhờ triển vọng nghề nghiệp vững chắc. Tại Quảng Nam, mô hình kết hợp đào tạo nghề và tiếng Nhật từ lớp 10 đã giúp học sinh sẵn sàng đi làm tại Nhật Bản với mức lương khởi điểm 1.000 - 1.500 USD/tháng. Ở Hưng Yên, chính sách hỗ trợ học phí, ký túc xá và bảo đảm đầu ra giúp tỷ lệ học sinh chọn học nghề sau THPT tăng rõ rệt.
“Xã hội lâu nay vẫn định kiến học nghề vì trượt đại học, khiến nhiều em e dè với lựa chọn này. Chúng tôi rất cần báo chí, nhà trường và phụ huynh đồng hành để thay đổi tư duy”, ông Trương Anh Dũng, Cục trưởng Giáo dục nghề nghiệp - Giáo dục thường xuyên chia sẻ.
Nhiều chuyên gia khẳng định, học nghề không phải phương án dự phòng mà là lựa chọn thực chất và đáng giá, nếu phù hợp với người học. Thời gian đào tạo ngắn, nội dung gắn sát thực tế, liên kết chặt với doanh nghiệp. Không ít ngành nghề như công nghệ ô tô, logistics, kỹ thuật chế biến thực phẩm, chăm sóc sức khỏe, công nghệ thông tin… có thể mang lại mức thu nhập cao hơn cả nhiều ngành đại học, miễn là được đào tạo bài bản.
TS Lê Trường Tùng (Trường Đại học FPT) cho rằng, những học sinh đạt điểm tốt nghiệp trung bình mới chiếm đa số và cần được cung cấp thông tin rõ ràng, được lắng nghe, gợi mở… Tương lai không chỉ bắt đầu từ cổng trường đại học. Nó có thể được khởi động từ một lớp học nghề nhỏ, một xưởng thực hành, trung tâm đào tạo kỹ năng, miễn là học sinh biết mình muốn gì và được người lớn trao cơ hội để bắt đầu.
Trong nhiều thập niên, bằng đại học được xem như tấm vé thông hành dẫn tới cuộc sống ổn định và thành công. Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện nay - khi thị trường lao động đang chuyển dịch nhanh chóng, công nghệ thay đổi liên tục và kỳ vọng của xã hội ngày càng đa dạng, quan điểm này đang dần được thay đổi khi học nghề mang lại cơ hội việc làm tốt và thu nhập cao.
PHƯƠNG MINH
