Theo số liệu mới nhất từ Ngân hàng Nhà nước, khoảng 7 triệu tỷ đồng đang được cho các doanh nghiệp tư nhân vay, chiếm 44% trong tổng dư nợ tín dụng trên toàn nền kinh tế. Đến đầu tháng 5/2025, lãi suất cho vay bình quân đối với giao dịch phát sinh mới của các ngân hàng thương mại giảm 0,6%/năm so với cuối năm 2024, tạo điều kiện cho doanh nghiệp tư nhân giảm áp lực về vốn trong sản xuất, kinh doanh. Đối với 5 lĩnh vực ưu tiên gồm: Xuất khẩu, nông nghiệp, công nghệ cao, doanh nghiệp nhỏ và vừa, công nghiệp hỗ trợ, lãi suất cho vay ổn định ở mức 4%/năm. Hiện nay, nhiều ngân hàng có kế hoạch đẩy mạnh triển khai nhiều gói vay vốn ưu đãi hỗ trợ doanh nghiệp tư nhân, hộ kinh doanh, doanh nghiệp nhỏ và vừa để mở rộng hoạt động sản xuất, kinh doanh.
Tuy nhiên, kết quả khảo sát của Hội Doanh nhân trẻ Việt Nam mới đây đối với các doanh nghiệp nhỏ và vừa trong lĩnh vực sản xuất, xây dựng, nông nghiệp, thương mại và xuất nhập khẩu… cho thấy, không ít doanh nghiệp không được vay vốn hoặc bị từ chối cho vay do tài sản bảo đảm không đáp ứng yêu cầu, đặc biệt là các tài sản hình thành trong tương lai.
Doanh nghiệp tư nhân phải nâng cao năng lực để có thể vay được vốn, đặc biệt là vốn rẻ.
Bộ Tài chính cũng có đánh giá, kinh tế tư nhân đông nhưng chưa mạnh, doanh nghiệp có quy mô nhỏ, siêu nhỏ, sức cạnh tranh, hiệu quả hoạt động, kỹ năng quản trị còn hạn chế, năng suất lao động thấp, bộ phận doanh nghiệp thông tin chưa minh bạch. Đây chính là nguyên nhân lý giải việc các doanh nghiệp khó có thể chứng minh được việc mình vay ngân hàng nhưng có khả năng trả nợ được hay không.
Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân (Nghị quyết 68) yêu cầu mở rộng khả năng tiếp cận dịch vụ tài chính cho 2 triệu doanh nghiệp và hộ kinh doanh trên khắp cả nước, đặc biệt ở khu vực nông thôn, vùng sâu, nơi 70% doanh nghiệp tư nhân siêu nhỏ hiện chưa tiếp cận tín dụng ngân hàng.
Theo các chuyên gia, để thực hiện Nghị quyết 68, cải thiện khả năng tiếp cận vốn tín dụng, các doanh nghiệp tư nhân, doanh nghiệp nhỏ và vừa, trước hết cần nâng cao tính minh bạch trong quản lý tài chính, đặc biệt là sổ sách kế toán, đồng thời củng cố năng lực quản trị. Đây là điều kiện để ngân hàng đánh giá chính xác hiệu quả hoạt động và mức độ tin cậy của doanh nghiệp, từ đó sẵn sàng đồng hành và cung cấp nguồn vốn phù hợp.
Ông Từ Tiến Phát, Tổng Giám đốc ACB nhận định, để giúp doanh nghiệp vừa và nhỏ dễ dàng tiếp cận nguồn vốn ngân hàng cần sửa đổi Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa theo hướng mở rộng đối tượng hỗ trợ và đơn giản hóa tối đa điều kiện, quy trình, thủ tục doanh nghiệp tiếp cận vốn ưu đãi của Nhà nước.
“Thực tế, ngân hàng rất mong mỏi các doanh nghiệp tiếp cận vay vốn phục vụ sản xuất kinh doanh. Tuy nhiên hiện nay, việc tiếp cận nguồn vốn vay vẫn còn “rào cản”, đòi hỏi phải có cơ chế chính sách cởi mở hơn. Phần lớn doanh nghiệp vừa và nhỏ khó tiếp cận vốn vì không có tài sản đảm bảo và tài chính không minh bạch. Để tháo gỡ “điểm nghẽn” này, có thể có hệ thống xếp hạng tín dụng uy tín quốc gia, bản thân các doanh nghiệp vừa và nhỏ cần đảm bảo minh bạch tài chính, hình thành quyền đảm bảo tài sản. Bên cạnh đó, các ngân hàng cũng cần thay đổi hình thức tiếp cận khách hàng tốt hơn, thay đổi khẩu vị rủi ro để phù hợp với thực tiễn”, ông Phát nói.
Chủ tịch Hãng kiểm toán ASCO Nguyễn Thanh Khiết cho rằng, để khơi thông nguồn vốn cho doanh nghiệp vừa và nhỏ, cần triển khai các giải pháp đồng bộ từ phía ngân hàng, doanh nghiệp và cơ quan quản lý nhà nước. Doanh nghiệp cần nâng cao năng lực quản trị, năng lực tài chính và minh bạch thông tin; chủ động xây dựng kế hoạch kinh doanh và phương án sử dụng vốn hiệu quả để thuyết phục ngân hàng.
Ngân hàng nên thiết kế các sản phẩm tài chính chuyên biệt như khoản vay tín chấp dựa trên dòng tiền kinh doanh, khoản vay theo hợp đồng đầu ra hoặc khoản vay dựa trên tài sản hình thành từ vốn vay; ngoài ra, cần mở rộng mô hình đánh giá tín dụng dựa trên dữ liệu giao dịch thực tế của doanh nghiệp thay vì chỉ tập trung vào tài sản đảm bảo; cải tiến quy trình thẩm định tín dụng theo hướng đơn giản, minh bạch và rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ; đồng thời, phát triển mạnh hệ thống quỹ bảo lãnh tín dụng nhằm giảm bớt rủi ro cho ngân hàng và hỗ trợ doanh nghiệp không có tài sản đảm bảo: Chính phủ và các tổ chức tài chính cần tăng cường vốn cho các quỹ bảo lãnh tín dụng, mở rộng phạm vi bảo lãnh để giúp nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa tiếp cận vốn dễ dàng hơn. Đồng thời, cần cải tiến quy trình bảo lãnh để đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả, giúp doanh nghiệp tiết kiệm thời gian và chi phí khi tiếp cận vốn.
Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam Nguyễn Văn Thân đánh giá, một yếu tố quan trọng là doanh nghiệp cần bảo đảm làm sao để ngân hàng yên tâm cho vay. Theo đó, để nâng cao khả năng tiếp cận vốn, doanh nghiệp nhỏ và vừa cần liên kết chặt chẽ hơn, qua đó gia tăng độ tín nhiệm với ngân hàng. Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa có thể đóng vai trò cầu nối giữa doanh nghiệp và ngân hàng, giúp giảm thời gian xét duyệt khoản vay cũng như tăng niềm tin của ngân hàng vào doanh nghiệp.
