Thị trường tiềm năng chưa được khai thác
Theo báo cáo từ Công ty nghiên cứu thị trường IMARC Group, thị trường trí tuệ nhân tạo (AI) tại Việt Nam được dự đoán sẽ tăng trưởng gần 16% mỗi năm, từ 547 triệu USD (13,8 nghìn tỷ đồng) năm 2023 lên hơn 2 tỷ USD (50,8 nghìn tỷ đồng) vào năm 2032, nhờ đẩy mạnh chuyển đổi số và những chính sách hỗ trợ từ Chính phủ.
Đáng chú ý, giai đoạn 2023 - 2027 ở Việt Nam, 68% doanh nghiệp (DN) được khảo sát cho rằng việc nghiên cứu ứng dụng những công nghệ mới, tiên tiến sẽ tạo thêm việc làm. Trong đó, 7 lĩnh vực công nghệ có tác động lớn nhất bao gồm công nghệ môi trường (65%), phân tích dữ liệu lớn (59%), AI (30%), điện toán đám mây (29%), các nền tảng và ứng dụng số (18%), công nghệ giáo dục và phát triển nhân lực (17%), IoT và các thiết bị kết nối (15%).
Mặc dù vậy, theo báo cáo của Công ty mạng và bảo mật CISCO, tỷ lệ DN Việt Nam sẵn sàng hoàn toàn cho việc áp dụng AI lại giảm từ 27% năm 2023 xuống còn 22% năm 2024. Điều này cho thấy các DN tại Việt Nam vẫn còn gặp nhiều thách thức trong việc triển khai và áp dụng AI. Để thu hẹp khoảng cách này, DN cần tập trung vào việc nâng cao nhận thức và kỹ năng của nhân viên trong nhiều ngành nghề; đặc biệt là lĩnh vực nhân sự. Việc áp dụng AI không chỉ mang lại giá trị rõ rệt cho DN mà còn góp phần khuyến khích việc ứng dụng công nghệ này trên quy mô rộng hơn.
Thực tế trong những năm gần đây, Việt Nam đã thu hút sự quan tâm từ các tập đoàn công nghệ lớn như Apple, NVIDIA, Intel... Tuy nhiên, các cơ hội hợp tác chưa được hiện thực hóa, các tập đoàn này phải tìm kiếm hướng đầu tư vào các thị trường khác do Việt Nam chưa đáp ứng được nguồn nhân lực số chất lượng cao.
3 khoảng trống của nhân lực số tại Việt Nam
Manpower đã chỉ ra 3 khoảng trống về nhân lực số tại Việt Nam.
Khoảng trống kỹ năng
Thị trường lao động đang khan hiếm nhân sự chất lượng cao trong các lĩnh vực như AI, phân tích dữ liệu, an ninh mạng và quản trị hệ thống. Nhân lực số vẫn thiếu hụt đáng kể.
Dù chuyển đổi số đang là ưu tiên chiến lược, Việt Nam mới chỉ có khoảng 11% lực lượng lao động sở hữu tay nghề cao. Tỷ lệ này thấp hơn đáng kể so với các nước láng giềng như Malaysia (29%), Philippines (18%), Thái Lan (14%), theo báo cáo Tổng chỉ số nguồn nhân lực của ManpowerGroup. Đây là khoảng trống đáng lo ngại khi nhu cầu về kỹ năng chuyên môn ngày càng tăng trong nền kinh tế số.
Việt Nam có lợi thế dân số trẻ, với 65% thuộc thế hệ Y, Z và Alpha. Tuy nhiên, sự chênh lệch về chất lượng lao động giữa các vùng miền vẫn rất rõ rệt. Tại nhiều khu vực nông thôn và vùng sâu, vùng xa, người lao động còn thiếu kỹ năng số cơ bản, chưa đủ khả năng tiếp cận công nghệ. Khoảng cách này đang tạo ra “vết nứt” trong quá trình số hóa toàn diện, khiến chuyển đổi số không thể diễn ra đồng đều.
Rào cản nhận thức
Trên hành trình xanh hóa, vấn đề không chỉ nằm ở kỹ năng hay công nghệ, mà bắt đầu từ nhận thức chưa đầy đủ. Nhiều người lao động vẫn xem tăng trưởng xanh là trách nhiệm của doanh nghiệp hoặc cơ quan quản lý, trong khi lãnh đạo ở một số nơi cũng chưa thực sự hiểu rõ và cam kết với các mục tiêu ESG. Sự mơ hồ này khiến việc phát triển nhân lực xanh thiếu sự đồng thuận và định hướng rõ ràng.
Hệ quả là người lao động ít chủ động tiếp cận các công việc xanh, dù thị trường đang mở ra nhiều cơ hội mới - từ quản lý tài nguyên, tư vấn năng lượng đến thiết kế sản phẩm bền vững. Khi nhu cầu chưa được nhận diện đúng, việc làm xanh vẫn là khái niệm xa lạ với phần lớn lao động.
Từ đó, các chương trình đào tạo kỹ năng xanh vốn đã ít lại càng ít được triển khai. Theo báo cáo của ManpowerGroup, năm 2024, chỉ 9% DN tại khu vực châu Á - Thái Bình Dương (APAC) có đủ nhân lực xanh để phục vụ các mục tiêu bền vững. Tại Việt Nam, phần lớn người lao động vẫn loay hoay, chưa biết bắt đầu từ đâu để chuẩn bị cho sự chuyển đổi.
Thiếu ngoại ngữ, chậm chuyển đổi
Một rào cản nữa không thể bỏ qua chính là trình độ ngoại ngữ. Theo bảng xếp hạng EF English Proficiency Index 2024, Việt Nam chỉ đứng thứ 8 tại châu Á với 498 điểm, kém xa Philippines (570) hay Malaysia (566). Vấn đề càng rõ nét trong ngành công nghệ thông tin. Các chuyên gia tuyển dụng tại Manpower Việt Nam nhận định, có tới hơn 50% nhân sự công nghệ thông tin tại Việt Nam không sử dụng được tiếng Anh, trong khi hầu hết tài liệu, khóa học và công nghệ tiên tiến đều được xây dựng bằng ngôn ngữ này.
Điều đó không chỉ giới hạn cơ hội nghề nghiệp của người lao động, mà còn khiến quá trình hội nhập quốc tế và chuyển đổi số của doanh nghiệp gặp nhiều khó khăn.
Bảo Châu
