“Siêu đô thị” sẽ là đất lành
TPHCM mới hình thành trên cơ sở sáp nhập TPHCM cũ, Bnh Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu tạo ra một trung tâm công nghiệp gồm khai thác, chế biến, sản xuất, xây dựng... với 66 khu chế xuất, khu công nghiệp (KCX-KCN) quy mô gần 930.000 tỷ đồng, chiếm hơn 25,52% trong giá trị công nghiệp cả nước - tính đến năm 2024.
Cùng với các doanh nghiệp thuộc lĩnh vực dịch vụ, thương mại, logistic, văn hoá… số lượng doanh nghiệp, hộ kinh doanh và các loại hình kinh tế phi chính thức khác ở “siêu đô thị” này đạt con số khổng lồ - thực sự là một “ngân hàng việc làm” lớn nhất cả nước, với đa dạng ngành nghề, mở ra cơ hội việc làm cho hàng triệu người lao động.
Trước đây, TPHCM từng là địa phương thu hút số lượng lao động nhập cư đông đảo nhất cả nước, trước khi suy giảm trong khoảng 3 năm gần đây, với khoảng 65.000 người nhập cư mỗi năm. Trong thời gian này, sự “trỗi dậy” mạnh mẽ của nền sản xuất và hoạt động dịch vụ tại tỉnh Bình Dương (cũ) đã khiến cho địa phương này tạo nên lực hút vô cùng mạnh mẽ. Tính đến cuối năm 2024, Bình Dương có hơn 1,2 triệu lao động nhập cư (chiếm khoảng 60% lực lượng lao động toàn tỉnh, trung bình mỗi năm gần đây đón nhận hơn 90.000 lao động nhập cư), là lực lượng chính thúc đẩy kim ngạch xuất khẩu của tỉnh, đạt 26,8 tỷ USD trong 9 tháng năm 2024 (theo báo cáo của UBND tỉnh Bình Dương cũ).
Bà Rịa - Vũng Tàu (cũ) cũng là địa phương thu hút nhiều lao động nhập cư, với sự phát triển mạnh mẽ của các loại hình dịch vụ, du lịch cũng như tốc độ tăng trưởng tích cực của số lượng doanh nghiệp công nghiệp. Thống kê của tỉnh này cho thấy, những năm gần đây tỉnh có nhu cầu tuyển dụng khoảng 1.500 trong tổng số 30.000 vị trí việc làm trong năm là lực lượng lao động chất lượng cao, các vị trí lao động chuyên gia phục vụ cho các nhà thầu thi công các dự án tại cảng Cási Mép, Tổ hợp hóa dầu miền Nam (Long Sơn)…
Với việc sáp nhập mới đây, TPHCM mới được dự báo trở thành tâm điểm thu hút đông đảo lao động từ khắp mọi miền đất nước, không chỉ nhiều về số lượng, có thể lên tới vài trăm ngàn người mỗi năm, mà còn đa dạng về ngành nghề, trình độ. Theo quy hoạch tầm nhìn đến năm 2050, địa phương sẽ có 105 KCX-KCN với tổng diện tích quy hoạch hơn 49.000ha, là trung tâm công nghiệp hàng đầu của quốc gia. Với lộ trình phát triển đầy hứa hẹn như vậy, có cơ sở để tin rằng thị trường lao động TPHCM sẽ trở nên vô cùng sôi động, ngày càng có sức hút mạnh mẽ.
Thị trường lao động TPHCM trong tương lai
Nếu như TPHCM trước đây thu hút nhiều lao động nhập cư vì tính đa dạng, phong phú về ngành nghề, từ lao động kỹ thuật, chuyên gia tới lao động phổ thông, lao động tự do, lao động thời vụ… thì thành phố mới sau sáp nhập còn có sự cộng hưởng với vùng sản xuất công nghiệp Bình Dương và “thủ phủ dịch vụ - du lịch” Bà Rịa - Vũng Tàu tạo nên một thị trường lao động đa sắc diện, với nhu cầu rất lớn và thường xuyên.
Nhìn lại quá khứ, có nhiều thời điểm các doanh nghiệp ở 3 địa phương thuộc TPHCM mới từng phải cạnh tranh gay gắt với nhau về lao động. Có những lúc người lao động rời TPHCM để dịch chuyển sang Bình Dương, Bà Rịa - Vũng Tàu tìm công việc mới, trong đó không ít người phải chuyển đổi ngành nghề, làm những công việc không đúng sở trường… Sự chia cắt về địa giới hành chính đã từng khiến cho 3 địa phương này phải “đối đầu” nhau để cạnh tranh nguồn nhân lực, tác động đến cả những quy hoạch về đào tạo và sử dụng nhân lực ở tầm chiến lược.
Giờ đây, khi đã “về chung một nhà”, thì vấn đề quy hoạch lại lĩnh vực nhân lực được đặt ra với tính thống nhất cao sẽ giúp cho thị trường lao động của thành phố mới trở nên đồng bộ, nhất quán, bổ khuyết cho nhau, mang lại nhiều lợi ích cho cả cơ quan điều hành, quản lý, doanh nghiệp và bản thân người lao động.
Theo đại diện Sở Nội vụ TPHCM, sau khi sáp nhập các đơn vị hành chính, lực lượng lao động từ các khu vực mới nhập về được kỳ vọng sẽ bổ sung đáng kể cho nguồn cung nhân lực. Tuy nhiên, trong giai đoạn chuyển tiếp, việc thay đổi cơ cấu nghề nghiệp, địa bàn làm việc và yêu cầu kỹ năng từ phía doanh nghiệp khiến cung - cầu lao động tạm thời mất cân bằng. Do đó, vấn đề là phải làm sao để sớm giải quyết được sự mất cân bằng đó?
Có thể nhận thấy, 3 địa phương cũ vốn đã xác lập được những thế mạnh khác nhau về kinh tế, đồng thời cũng mang những nét đặc thù riêng về mặt xã hội. Nếu như TPHCM (cũ) được coi là nơi tập trung đông đảo lực lượng nhân lực chất lượng cao cùng với nhóm lao động khu vực phi chính thức đa dạng, đa năng và hình thành lối sống thị dân, thì khu vực Bình Dương (cũ) lại tập trung đông đảo công nhân lao động làm việc trong các khu công nghiệp, với nếp sinh hoạt mang đậm chất lao động công nghiệp, trong khi khu vực Bà Rịa - Vũng Tàu (cũ) là sự đan xen giữa nhóm người hoạt động dịch vụ, nhóm công nhân lao động và dân bản địa cố cựu quen với tập quán sản xuất nông nghiệp. Theo phân tích của một số chuyên gia nhân lực, sự đa dạng nói trên vừa là thế mạnh khi nhập chung vào một đơn vị hành chính, nhưng đồng thời cũng đặt ra không ít thách thức nếu muốn tạo nên sự hoà nhập, cân bằng nhằm sử dụng nguồn nhân lực một cách hiệu quả, đáp ứng yêu cầu phát triển theo chiến lược chung của thành phố trong tương lai.
Tính đa dạng của nền kinh tế với địa hình trải dài khoảng 200km từ vùng trung du xuống tới vùng biển, từ khu vực đô thị hiện đại tới những vùng còn là nông thôn, với hàng triệu doanh nghiệp, cơ sở sản xuất, kinh doanh lớn nhỏ… sẽ cần có một thị trường lao động thống nhất trong sự đa dạng, với rất nhiều kênh dẫn nhập, kết nối lực lượng lao động với các đơn vị đào tạo, sử dụng. Đó phải là một thị trường linh hoạt, được dự báo tốt và có đầy đủ nhân lực, vật lực để sẵn sàng thích ứng với mọi đổi thay của thực tiễn.
Cần có chiến lược về nguồn nhân lực
Với việc cần xây dựng mới quy hoạch tổng thể chiến lược phát triển kinh tế - xã hội cho thành phố mới sau sáp nhập, thì đồng thời cần phải có chiến lược về nguồn nhân lực với cơ chế “siêu kết nối” tương tự như lĩnh vực giao thông mà một số chuyên gia đề xuất gần đây. Theo quan điểm của một số chuyên gia, chiến lược này được hình thành trên cơ sở khảo sát, rà soát để nắm bắt thực trạng nguồn nhân lực, đối chiếu với nhu cầu phát triển thực tế để định hình các bước đi cụ thể trong ngắn hạn, trung hạn và dài hạn.
TPHCM sau sáp nhập có thể được coi là một “vùng kinh tế” có vai trò quan trọng hàng đầu quốc gia dưới hình hài của một “siêu đô thị”, chứ không đơn thuần chỉ là đơn vị hành chính, nên tư duy xây dựng, phát triển nguồn nhân lực cũng cần đứng trên vị trí của một vùng kinh tế, xác định những vấn đề trọng điểm, có chính sách ưu tiên nguồn lực để thực hiện đạt được các mục tiêu cụ thể trong từng giai đoạn.
Vấn đề quan trọng hàng đầu là cần có chiến lược, cơ chế, chính sách để phát triển nguồn nhân lực thực sự chất lượng, đáp ứng đầy đủ mọi yêu cầu của chiến lược phát triển khu vực và đất nước một cách lâu dài, bền vững.
KHÁNH NGUYỄN
