Nếu nghệ thuật biểu diễn truyền thống chủ yếu gắn với không gian sân khấu truyền thống thì nay công nghệ số đã mở ra không gian mới. Từ sân khấu ảo 3D đến các buổi hòa nhạc trực tuyến thu hút hàng triệu khán giả toàn cầu. Việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong thiết kế, dàn dựng và phát triển nền tảng phân phối trực tuyến giúp nghệ thuật biểu diễn mở rộng công chúng, hứa hẹn tạo nguồn thu bền vững trong tương lai. Giờ đây khán giả có thể trải nghiệm những chương trình biểu diễn nghệ thuật ảo, được tương tác trực tuyến với nghệ sĩ qua không gian mạng... Nhiều sự kiện được tổ chức trực tiếp kết hợp lan tỏa trực tuyến quaFanpage, Facebook, TikTok, YouTube… qua đó quảng bá hình ảnh Việt Nam đến bạn bè quốc tế, thu hút khách du lịch trong và ngoài nước, nhất là giới trẻ.
Bên cạnh cơ hội, bối cảnh mới cũng đặt ra thách thức đối với công tác quản lý nhà nước trong lĩnh vực nghệ thuật biểu diễn. Theo TS Trần Thị Minh Thu, Trưởng ban Nghiên cứu nghệ thuật (Viện Văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch Việt Nam), việc ứng dụng công nghệ 4.0 vào lĩnh vực nghệ thuật biểu diễn ở nước ta còn nhiều hạn chế. Một phần vì sử dụng khó, chi phí vận hành cao, phần vì cơ sở vật chất và trang thiết bị đã lạc hậu hoặc không được đầu tư đồng bộ. Cùng với đó, đội ngũ nhân sự kỹ thuật còn chưa nắm chắc cách vận hành công nghệ mới. Thị trường công nghiệp biểu diễn cũng vì thế chưa phát triển xứng với tiềm năng sẵn có.
Đồng quan điểm, TS Phạm Việt Hà, Vụ Khoa học, Công nghệ, Đào tạo và Môi trường (Bộ VH-TT&DL) cho biết, hạn chế lớn nhất trong việc tiếp cận và ứng dụng khoa học công nghệ trong biểu diễn hiện nay là về hạ tầng công nghệ. Phần lớn nhà hát, sân khấu đều trong tình trạng thiếu hụt thiết bị hiện đại như: Hệ thống âm thanh, ánh sáng đạt chuẩn quốc tế, màn hình trình chiếu lớn, công nghệ AR/VR… Bên cạnh đó, các đơn vị nghệ thuật cũng phải đối mặt với việc thiếu nguồn nhân lực công nghệ - nghệ thuật chất lượng cao. Tâm lý e ngại đổi mới của một bộ phận nghệ sĩ, đạo diễn, nhà quản lý và việc chưa định hình rõ ràng thị trường nghệ thuật công nghệ số cũng gây ra một số khó khăn cho việc tăng cường ứng dụng công nghệ 4.0 vào lĩnh vực nghệ thuật biểu diễn.
Từ những bất cập xuất phát từ thực tiễn, TS Phạm Việt Hà cho rằng, một trong những yếu tố then chốt để thúc đẩy quá trình chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ 4.0 vào lĩnh vực nghệ thuật biểu diễn là phải nâng cao nhận thức của các cấp quản lý, nghệ sĩ, khán giả và toàn xã hội. Trong đó, cần xóa bỏ tâm lý e ngại, bảo thủ cho rằng, công nghệ làm mất chất của nghệ thuật và sai lệch bản sắc văn hóa truyền thống. Thay vào đó, nên nhìn nhận công nghệ như một công cụ hỗ trợ sáng tạo, truyền tải và mở rộng không gian biểu diễn.
Đối với giải pháp về tài chính, chính sách, ThS Nguyễn Thị Phương Lan (Viện Văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch Việt Nam) đề xuất, Chính phủ và các tổ chức văn hóa cần có phương án cung cấp các khoản tài trợ hoặc vay ưu đãi để các đoàn nghệ thuật tiến hành đầu tư vào công nghệ. Các mô hình gọi vốn cộng đồng cũng có thể được khuyến khích. Ngoài ra, cần áp dụng chính sách giảm thuế cho các doanh nghiệp công nghệ hỗ trợ nghệ thuật biểu diễn để thu hút đầu tư vào lĩnh vực này. Hơn nữa, có thể nghiên cứu, thành lập các quỹ chuyên biệt để hỗ trợ dự án nghệ thuật ứng dụng công nghệ 4.0.
Việc kết hợp hài hòa giữa nguồn vốn nhà nước và nguồn lực xã hội sẽ tạo ra cú hích mạnh mẽ, giúp nghệ thuật biểu diễn nước nhà không chỉ giữ vững giá trị truyền thống mà còn vươn tầm quốc tế, đáp ứng thị hiếu ngày càng cao của công chúng và đóng góp xứng đáng vào sự phát triển kinh tế - xã hội.
Diệu Ngọc
