Chi phí cao “vắt kiệt” sức cạnh tranh
Sau 2 năm kinh doanh đặc sản rừng trên sàn TMĐT, chị Lan Anh cho biết, đang tính đến phương án đóng cửa gian hàng. Nguyên nhân là đơn hàng ít, chi phí cao và tốc độ bán chậm. “Nếu không am hiểu về kinh doanh online, người bán rất dễ bị lỗ bởi các khoản phụ phí phải trả cho sàn. Đơn cử, với đơn hàng trị giá 598.000 đồng, tôi chỉ nhận về 492.844 đồng sau khi trừ các loại phí cố định, phí dịch vụ, phí thanh toán và hoa hồng tiếp thị liên kết. Đáng ra tôi lãi 30.000 - 40.000 đồng, nhưng thực tế chưa tới 30.000 đồng, chưa kể chi phí bao bì, băng keo…”, chị Lan Anh chia sẻ.
Tại Lào Cai, bà Chảo Thị Yến, Giám đốc HTX Tri thức - Bản địa Goong, thành viên HTX Goong cho rằng: “3 khó khăn lớn nhất khi đưa hàng lên sàn TMĐT là phí cao, biên lợi nhuận thấp và chi phí vận chuyển đắt đỏ. Có đơn hàng, phí vận chuyển gấp đôi giá trị sản phẩm, khiến khách hàng chùn bước”. Bà Yến cho biết thêm, không chỉ phí cao, các sàn còn áp dụng nhiều điều kiện khắt khe khiến nông dân khó tiếp cận.
Thực tế, không chỉ nông dân gặp khó, ngay cả các sàn TMĐT từng đặt trọng tâm vào nông sản cũng phải rời bỏ thị trường. Vỏ Sò (Viettel Post) tạm dừng hoạt động năm 2023 sau 4 năm phát triển. Postmart của Vietnam Post cũng từng ngừng triển khai, trước khi mở lại theo hướng chuyên biệt cho nông sản chất lượng cao.
Ngoài chi phí bán hàng, bài toán hạ tầng cũng khiến doanh nghiệp lúng túng. Đại diện Công ty Bảo Minh cho biết, quy định về kho bãi đối với doanh nghiệp xuất khẩu là diện tích 10.000m², nhưng nếu ở Hà Nội, chi phí thuê kho với diện tích này là gánh nặng lớn. “Nếu không có giải pháp tháo gỡ, người làm nông nghiệp sẽ mất niềm tin, động lực”, vị này nói.
Ở góc độ chế biến sâu, ông Nguyễn Học Hải, Giám đốc HTX hữu cơ Bình Minh (Bắc Ninh) chia sẻ, dù HTX tăng trưởng doanh thu từ 10 tỷ lên 70 tỷ đồng nhờ chế biến, nhưng vẫn vướng về công nghệ. Ông mong muốn có thêm chính sách hỗ trợ, đặc biệt là nguồn vốn để đầu tư máy móc hiện đại, bởi quỹ HTX chỉ mới hỗ trợ được một phần nhỏ. Ngoài ra, việc tiêu thụ sản phẩm tại siêu thị, trung tâm thương mại vẫn là rào cản lớn. Ông Hải cho biết: “Nông dân, HTX nếu tự kết nối với doanh nghiệp phân phối thì rất khó và tốn kém. Trong khi đó, thông tin hỗ trợ kết nối chưa công khai rộng rãi, khiến tình trạng “rau hai luống, lợn hai chuồng” vẫn tồn tại”.
Tìm lối thoát từ mô hình gom hàng,chế biến tập trung
Tại Diễn đàn Nông dân Quốc gia lần thứ X, đại diện Công ty Bảo Minh chia sẻ kinh nghiệm gom hơn 1.000 đặc sản để bán qua livestream, áp dụng mô hình “gom nhiều sản phẩm, chung phí ship”. Cách này vừa tiết kiệm chi phí vận chuyển, vừa tăng sức hút cho sản phẩm.
Bà Nguyễn Thị Thành Thực, CEO Công ty AutoAgri đề xuất Chính phủ cần tập trung đầu tư vào cụm chế biến nông nghiệp, thay vì dàn trải. Bà dẫn chứng kinh nghiệm Trung Quốc với các cụm công nghệ cao tại Nam Ninh: Hạ tầng được đầu tư đồng bộ, chia nhỏ diện tích cho từng khâu chế biến, giúp nông dân và doanh nghiệp dễ dàng tiếp cận công nghệ, giảm lãng phí nguồn lực. Với sản phẩm OCOP, bà đề xuất xây dựng “Khu chợ OCOP Văn hóa” quy mô lớn, học hỏi Phuket (Thái Lan), nơi hơn 51% gian hàng bắt buộc là sản phẩm OCOP, trở thành điểm đến của du khách quốc tế. Đây sẽ là chiến lược giúp OCOP Việt Nam tiếp cận thị trường trong và ngoài nước hiệu quả hơn.
Giải đáp những thắc mắc của nhà nông, bà Lê Hoàng Oanh, Cục trưởng Cục TMĐT và Kinh tế số (Bộ Công Thương) cho biết, phí sàn và vận chuyển phụ thuộc cơ chế thị trường, Nhà nước không thể can thiệp trực tiếp. Tuy nhiên, Bộ đã làm việc với các sàn lớn để triển khai chương trình hỗ trợ, đào tạo miễn phí, hướng dẫn đưa sản phẩm OCOP lên sàn và khuyến khích mô hình gom hàng để tiết giảm chi phí.
Nông sản Việt đang bước vào kỷ nguyên số hóa, nhưng chi phí logistics, phí sàn TMĐT và hạ tầng chế biến vẫn là những “nút thắt” lớn. Đầu tư bài bản vào chế biến sâu, xây dựng cụm nông nghiệp công nghiệp và hỗ trợ kết nối thị trường chính là chìa khóa để giải quyết căn cơ bài toán chi phí, nâng cao giá trị cạnh tranh cho nông sản Việt Nam.
Châu Anh
