Từ “một chương trình, nhiều bộ sách” đến yêu cầu thống nhất
Chủ trương này thu hút sự quan tâm từ các chuyên gia, nhà giáo, phụ huynh bởi không chỉ liên quan trực tiếp đến hơn 20 triệu học sinh mà còn mở ra hướng đi mới cho giáo dục Việt Nam trong giai đoạn phát triển hiện nay.
Từ năm 2020, Chương trình Giáo dục phổ thông 2018 được triển khai theo lộ trình, với điểm mới là cho phép sử dụng nhiều bộ SGK khác nhau cùng một chương trình khung. Điều này mở ra sự linh hoạt, trao quyền lựa chọn cho các nhà trường.
Tuy nhiên, thực tế triển khai cho thấy, sự đa dạng lại phát sinh những bất cập, đó là khó khăn khi chuyển trường, lúng túng trong khâu đào tạo và ra đề thi, gia tăng gánh nặng chi phí với phụ huynh. Nhà giáo Ưu tú Lê Đức Mẫn, nguyên giảng viên Trường Đại học Hà Nội thẳng thắn: “Nhiều phụ huynh kêu là “sách đè chết con”, nhất là học sinh nhỏ. Giáo viên thì bối rối, phụ huynh lúng túng không biết bộ nào tốt hơn. Một chương trình, một bộ SGK nhưng có nhiều phương pháp dạy và học, đó mới là hướng đi đúng”.
Cùng quan điểm, thầy Nguyễn Xuân Tài, Phó hiệu trưởng Trường THPT Tô Hiến Thành (Thanh Hóa) nhấn mạnh: “Thống nhất SGK không chỉ là quyết định hành chính mà còn là chiến lược bền vững. Nó giúp tập trung nguồn lực quốc gia vào một bộ SGK duy nhất với chất lượng cao nhất”.
Tại Hà Nội, cô Đinh Thị Hồng Châm, Phó hiệu trưởng Trường THCS Nguyễn Trường Tộ cho rằng: “Một bộ SGK thống nhất sẽ là nền tảng để giáo dục toàn diện “Đức - trí - thể - mỹ”. Sách cần vừa kế thừa truyền thống dân tộc, vừa tích hợp tri thức hiện đại để chuẩn bị cho thế hệ công dân Việt Nam năng động, sáng tạo”.
Trong khi đó, tại TPHCM, cô Đỗ Nhật Kim, giáo viên Trường Tiểu học Phù Đổng đồng tình: “Tôi từng đi hỗ trợ học sinh vùng lũ, nhưng SGK ở TPHCM lại không dùng được, các em học bộ sách khác. Nếu có một bộ SGK chung, việc cứu trợ, hỗ trợ sẽ thuận lợi hơn nhiều. Tuy nhiên, cần lưu ý sách phải được biên soạn mở, tránh đơn điệu, cho phép giáo viên linh hoạt sáng tạo”.
Về phía phụ huynh, anh Bùi Văn Giáp (Thủ Đức, TPHCM) chia sẻ: “Chủ trương thống nhất SGK và miễn phí đến năm 2030 là quyết định nhân văn. Với những gia đình thu nhập trung bình như chúng tôi, số tiền mua SGK hàng năm cho con không nhỏ. Nếu được Nhà nước lo, phụ huynh sẽ yên tâm để con tập trung học hành”.
Công bằng, đồng bộ nhưng cần linh hoạt
Phân tích chủ trương này, TS Nguyễn Tùng Lâm, Phó Chủ tịch Hội Khoa học Tâm lý giáo dục Việt Nam, Chủ tịch Hội đồng giáo dục Trường THPT Đinh Tiên Hoàng (Hà Nội) nhấn mạnh: “Thống nhất một bộ SGK là bước điều chỉnh hợp lý, bảo đảm công bằng trong tiếp cận tri thức. Tuy nhiên, bộ sách phải có phần mở để các địa phương và nhà trường bổ sung nội dung phù hợp thực tế. Chúng ta cần đồng bộ nhưng không được cứng nhắc”.
GS Lê Anh Vinh, Viện trưởng Viện Khoa học giáo dục Việt Nam cũng nhìn nhận: “Một bộ SGK thống nhất sẽ giúp mọi vùng miền, đặc biệt vùng khó khăn, triển khai chương trình mới thuận lợi, không bị cản trở bởi giá sách hay nguồn cung”.
Ở góc độ quản lý, bà Nguyễn Thị Việt Nga, Ủy viên Ủy ban Văn hóa - Xã hội của Quốc hội nhấn mạnh: “Bộ GD&ĐT phải rà soát chuẩn kiến thức, phối hợp chặt chẽ với đội ngũ chuyên gia và giáo viên để biên soạn SGK phù hợp, không quá tải. Cần có sự kế thừa từ các bộ sách hiện hành để tránh lãng phí”.
Một điểm nhấn quan trọng của Nghị quyết 71 là mục tiêu đến năm 2030 miễn phí SGK cho toàn bộ học sinh. Đây được coi là chính sách mang tính nhân văn sâu sắc, thể hiện cam kết không để trẻ em nào bị bỏ lại phía sau vì khó khăn kinh tế.
Chị Thúy Hường, phụ huynh học sinh Trường THPT Hoàng Văn Thụ (Hà Nội) nói: “Tôi có hai con đang đi học, mỗi năm tốn vài triệu đồng tiền sách. Nếu Nhà nước lo phần này, chúng tôi sẽ giảm được gánh nặng khi thu nhập còn thấp”.
Theo các chuyên gia, việc cung cấp miễn phí SGK không chỉ giúp giảm chi phí học tập mà còn góp phần bảo đảm công bằng giáo dục, nhất là với học sinh vùng sâu, vùng xa. Bên cạnh đó, SGK cần được phát triển song song bản in và bản số để học sinh có thể tiếp cận tri thức linh hoạt, cá nhân hóa lộ trình học tập.
Dù đồng thuận cao, nhiều ý kiến cũng cho rằng việc xây dựng một bộ SGK thống nhất cần hết sức thận trọng. GS, TSKH Đào Trọng Thi, nguyên Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội lưu ý: “Chúng ta đang triển khai chủ trương một chương trình, nhiều bộ SGK. Do đó, cần xác định rõ mối quan hệ giữa bộ SGK thống nhất và các bộ hiện hành để bảo đảm nhất quán”.
Ngoài ra, thách thức còn nằm ở đội ngũ biên soạn và giáo viên. Một bộ SGK chung đòi hỏi sự tham gia của những nhà khoa học uy tín, đồng thời cần đào tạo, bồi dưỡng giáo viên để họ đủ năng lực giảng dạy linh hoạt, tránh tình trạng dạy học “đóng khung” theo sách.
Cô Đinh Thị Hồng Châm khẳng định: “Muốn phát huy hết ý nghĩa của bộ SGK thống nhất, cần song song đổi mới cách dạy, cách học và cách kiểm tra, thoát khỏi lối dạy - học “tủ”. Chỉ khi đó, giáo dục mới thực sự phát huy được năng lực, phẩm chất của học sinh”.
Với quyết tâm từ Nghị quyết của Đảng, sự chỉ đạo sát sao của Chính phủ, sự đồng thuận của xã hội, chủ trương này hứa hẹn sẽ tạo nên bước ngoặt quan trọng, hướng tới một nền giáo dục Việt Nam công bằng, hiện đại, nhân văn và phát triển bền vững.
Hòa Cù
