Việc kiểm định khí thải xe mô tô, xe gắn máy như một phần trong nỗ lực cải thiện chất lượng không khí tại các đô thị lớn, đồng thời bảo vệ sức khỏe cộng đồng.
Theo đánh giá từ Bộ Y tế, ô nhiễm không khí tại nhiều đô thị lớn đang ở mức báo động, tác động trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng. Khói bụi từ phương tiện giao thông, đặc biệt là xe máy cũ, lạc hậu là một trong những nguồn phát thải lớn nhất gây ra tình trạng này. Việc tiếp xúc thường xuyên với không khí ô nhiễm có thể làm gia tăng nguy cơ mắc các bệnh về hô hấp, tim mạch, thần kinh và ảnh hưởng đến sức khỏe tâm thần, đặc biệt ở trẻ nhỏ và người cao tuổi.
Để kiểm soát khí thải mô tô, xe máy, Bộ NN&MT dự thảo quyết định của Thủ tướng Chính phủ về lộ trình áp dụng Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về khí thải đối với xe mô tô, xe gắn máy lưu hành tại Việt Nam sẽ thí điểm tại Hà Nội và TPHCM, sau đó nhân rộng ra toàn quốc. Phương tiện sẽ được phân loại theo năm sản xuất để áp dụng các mức khí thải khác nhau. Đối với xe mô tô được quy định như sau: Trước năm 2008 mức 1; từ 2008 - 2016 mức 2; từ 2017 đến tháng 6/2026 mức 3; sau tháng 7/2026 mức 4. Với xe gắn máy: Trước năm 2016 mức 1; từ năm 2017 đến tháng 6/2027 mức 2; sau tháng 7/2027 phải áp dụng mức 4.
Từ ngày 1/1/2032, tất cả xe mô tô, xe gắn máy lưu hành tại Hà Nội, TPHCM bắt buộc phải đạt từ mức khí thải 2 trở lên. Đồng thời, các xe đi vào vùng phát thải thấp cũng sẽ phải đáp ứng quy chuẩn riêng theo quy định của chính quyền địa phương.
Cùng với việc triển khai kiểm định khí thải, Bộ NN&MT đề xuất các chính sách hỗ trợ tài chính nhằm tạo điều kiện cho người dân chuyển đổi phương tiện gồm: Hỗ trợ đổi xe máy cũ lấy xe mới; miễn, giảm phí đăng kiểm cho xe đạt tiêu chuẩn; khuyến khích chuyển sang xe điện, xe sử dụng nhiên liệu sạch; tăng cường truyền thông, hỗ trợ kỹ thuật để người dân tiếp cận và tuân thủ lộ trình mới. Các biện pháp hỗ trợ nhằm giảm thiểu gánh nặng tài chính cho người dân, đồng thời khuyến khích chuyển đổi dần dần sang phương tiện sạch hơn.
Theo số liệu thống kê, Việt Nam có khoảng 77 triệu xe máy đăng ký. Hà Nội có 1,1 triệu ô tô và 6,9 triệu xe máy, ngoài ra còn có 1,2 triệu ô tô, xe máy cá nhân từ các tỉnh. TPHCM có 7,5 triệu xe máy và 700.000 ô tô. Trong số các phương tiện cơ giới đang lưu hành trong cả nước, có tới hơn 50% là phương tiện sử dụng trên 10 năm.
PGS, TS Nghiêm Trung Dũng, nguyên Viện trưởng Viện Khoa học và Công nghệ Môi trường - Đại học Bách Khoa Hà Nội cho biết, phương tiện giao thông cơ giới sử dụng nhiên liệu hóa thạch phát thải nhiều chất ô nhiễm, trong đó các chất chính là CO, HC, NOx và bụi, đặc biệt là bụi PM2,5 và bụi nano. Các chất ô nhiễm này có thể tác động tới môi trường, sức khỏe con người và gây tác hại tới kinh tế…. Mức phát thải các chất ô nhiễm do sử dụng nhiên liệu hóa thạch phụ thuộc vào nhiều yếu tố như chất lượng và tuổi phương tiện, chất lượng nhiên liệu, điều kiện đường sá... và đặc biệt là tình trạng giao thông: càng tắc đường (tức là tốc độ trung bình thấp và tỷ trọng thời gian chạy ổn định ở tốc độ cao thấp) thì mức phát thải ô nhiễm càng lớn. “Hành vi tham gia giao thông cũng ảnh hưởng tới phát thải chất ô nhiễm. Điều khiển phương tiện chạy ổn định sẽ phát thải ô nhiễm thấp hơn kiểu chạy không ổn định, tức phóng nhanh phanh gấp”, PGS, TS Nghiêm Trung Dũng nhấn mạnh.
TS Hoàng Dương Tùng, Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam cho rằng, việc đưa ra lộ trình kiểm tra khí thải là cần thiết để cải thiện chất lượng môi trường không khí. Đây cũng là trách nhiệm của người dân tham gia giao thông, vì lúc nào chúng ta cũng đòi hỏi bầu không khí trong lành, trong khi đó lại không góp sức để cải thiện môi trường. “Cần có những giải pháp khuyến khích để người dân tham gia tích cực, tránh cào bằng. Ban đầu chỉ nên hướng tới những gia đình thật sự không có điều kiện đổi xe, trong khi “cần câu cơm” của họ đã quá cũ nát. Và nên làm thí điểm trước, sau đó mới triển khai trên diện rộng, công khai minh bạch”, ông Tùng đề nghị.
KHÁNH VÂN
