Những chuyến “du hành ký ức” bằng bản đồ số
Trên TikTok, Facebook, người dùng chia sẻ rầm rộ những đoạn video ghi lại hành trình "du hành thời gian" khi quay lại hình ảnh con phố quen, ngôi nhà thân thương hay góc phố xưa. Chỉ cần vài thao tác đơn giản trên Google Maps, kéo thanh thời gian của tính năng Street View về các năm trước, người dùng có thể nhìn thấy hình ảnh khu phố mình từng sinh sống, con ngõ cũ của tuổi thơ hay thậm chí gặp lại người thân. Không ít khoảnh khắc trở thành “di vật số”, những tư liệu vô giá được ghi lại một cách vô tình nhưng gợi nên cảm xúc mạnh mẽ.
Bạn Nguyễn Hoàng Lâm, một người dùng chia sẻ: “Không ngờ có ngày Google Maps làm mình cay mắt. Vô tình sử dụng và thấy hình dáng quen quen. Lại gần thì đúng là cô mình đã mất. Giống như được một lần nữa thấy lại hình ảnh quen thuộc mà lâu rồi chưa được gặp”.
Một người dùng khác, bạn Huyền Anh, hồi tưởng: “Nhờ trend này mà xem lại được ảnh cửa nhà mình từ năm 2017. Hồi ông, bà nội vẫn còn sống, không có ảnh ông bà, chỉ có ảnh chăn và quần áo của ông bà vẫn phơi ở tầng 2… mới đó mà cũng qua mấy cái giỗ rồi”.
Câu chuyện của bạn Hoài Thu thì lại là về hành trình từ khó khăn đến đổi thay: “Tìm được đường vào nhà mình hồi còn chưa được đổ bê tông. Cỏ mọc um tùm, trời mưa thì ngập đến cổ chân. Thế mà cũng sống trên con đường đó 18 năm. Bây giờ đường đẹp, dễ đi nhưng ký ức thì vẫn nguyên vẹn ở đó”.
Dù mang lại nhiều cảm xúc, trào lưu này cũng khiến không ít người tiếc nuối vì không thể tìm thấy hình ảnh mình mong đợi. Do hạn chế trong phạm vi thu thập, các khu vực hẻm nhỏ hoặc nông thôn chưa được Google cập nhật đầy đủ.
Bạn Lương Vân chia sẻ: “Hôm qua em cũng mò để tìm hình ảnh bà nội. Nhưng nhà em trong hẻm nhỏ không xem được. Muốn tìm mà chẳng thấy”. Còn Kiều Trinh tâm sự: “Cũng đu trend nhưng không gặp được người mình muốn gặp, tìm hoài những nơi người đó hay lui tới mà không thấy”.
Không chỉ mang tính giải trí hay cảm xúc, trào lưu này cũng đang thu hút sự quan tâm của giới nghiên cứu, đặc biệt là trong các lĩnh vực quy hoạch đô thị và kiến trúc.
Hoàng Long, sinh viên ngành Quy hoạch đô thị (Đại học Kiến trúc Hà Nội) chia sẻ: “Trước đây, bọn em phải tìm ảnh cũ từ thư viện hoặc các nhóm cộng đồng, nhiều khu vực không có tư liệu. Giờ chỉ cần Google Maps, kéo về quá khứ là có thể phân tích được biến động không gian. Nó rất hữu ích khi làm đồ án hoặc nghiên cứu phát triển đô thị”. Theo Long, công cụ này không chỉ giúp sinh viên tiếp cận trực quan với lịch sử phát triển hạ tầng mà còn giúp họ hiểu được giá trị của việc lưu giữ ký ức đô thị. “Mỗi con phố, ngôi nhà đều có câu chuyện của riêng nó. Google Maps cho phép mình đọc được những câu chuyện ấy qua thời gian”, Long nói.
Trào lưu "xuyên không" qua Google Maps được các bạn trẻ hưởng ứng.
Khi ký ức trở thành dữ liệu: Rủi ro bảo mật cần được cảnh báo
Bên cạnh sự xúc động, trào lưu “xuyên không” trên Google Maps cũng tiềm ẩn những nguy cơ về quyền riêng tư và an toàn thông tin. Chuyên gia an ninh mạng Vũ Ngọc Sơn, Trưởng ban Nghiên cứu và Hợp tác quốc tế, Hiệp hội An ninh mạng quốc gia (NCA) cho biết, về nguyên tắc, Google phải làm mờ các chi tiết định danh như khuôn mặt, biển số xe trong ảnh Street View nhằm bảo vệ quyền riêng tư và tránh rắc rối pháp lý tại các quốc gia cung cấp dịch vụ. Tuy nhiên, do hình ảnh được thu thập từ xe chuyên dụng hoặc cộng tác viên trong nhiều năm qua nên khó tránh khỏi việc người dân vô tình “xuất hiện” trong ảnh mà không được xin phép. Trong nhiều trường hợp dù đã được làm mờ, người quen vẫn có thể nhận ra qua dáng người hoặc bối cảnh xung quanh.
Đáng lo ngại hơn, khi người dùng tự chia sẻ hình ảnh nhà riêng lên mạng (dù đã che mờ thông tin) cũng dễ làm lộ dữ liệu cá nhân. Theo ông Sơn, điều này có thể vô tình tạo ra liên kết giữa ảnh vô danh và thông tin định danh (chủ tài khoản), từ đó trở thành mảnh ghép cho các hành vi mạo danh, tống tiền hay lừa đảo.
Chung quan điểm, chuyên gia an ninh mạng Ngô Minh Hiếu (Hiếu PC) cảnh báo: Chỉ từ một hình ảnh chụp trên Google Maps, kẻ xấu có thể xác định địa chỉ, suy đoán thói quen sinh hoạt, tài sản cá nhân hoặc hệ thống an ninh của gia chủ. Các chi tiết như vị trí cửa sổ, hàng rào, camera hay điểm dễ đột nhập có thể bị lợi dụng để lên kế hoạch trộm cắp. Nguy cơ càng cao nếu hình ảnh được chia sẻ kèm họ tên, email hoặc số điện thoại.
Trong thời đại số, nơi hình ảnh có thể lan truyền chỉ bằng một cú nhấp chuột, sự hoài niệm dù đáng trân trọng cũng cần đi kèm sự tỉnh táo. Việc chia sẻ ký ức cá nhân, địa chỉ nhà riêng, tài sản hoặc thói quen sinh hoạt có thể dẫn đến những rủi ro ngoài mong muốn.
Các chuyên gia an ninh mạng khuyến nghị, người dùng không nên công khai địa chỉ hoặc hình ảnh nhà riêng trên mạng xã hội; chỉ sử dụng ứng dụng Google Maps và Street View chính thức, không tải app lạ; sử dụng tính năng “Report a problem” để yêu cầu làm mờ hình ảnh nhạy cảm; thận trọng với email, tin nhắn lạ kèm hình ảnh bản đồ, tránh cung cấp thông tin cá nhân; nâng cao nhận thức về quyền riêng tư, cân nhắc kỹ trước khi chia sẻ bất kỳ dữ liệu nào lên mạng.
Minh Châu
