Tạo động lực kích hoạt kinh tế tư nhân
Theo TS Nguyễn Quốc Việt, Giảng viên Khoa kinh tế phát triển (Trường Đại học Kinh tế), Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu kinh tế và Chính sách (VEPR), dự thảo báo cáo chính trị trình Đại hội Đảng lần thứ XIV đã đặt ra 2 chỉ tiêu đầy thách thức và vô cùng tham vọng cho mục tiêu tăng trưởng kinh tế của Việt Nam giai đoạn 2026 - 2030, đó là đạt tốc độ tăng trưởng GDP bình quân hàng năm từ 10% trở lên và GDP bình quân đầu người đạt 8.500 USD vào năm 2030.
Để hiện thực hóa mục tiêu kép này, Việt Nam không thể tiếp tục dựa vào tích lũy vốn và lao động truyền thống. Thay vào đó, nền kinh tế phải chuyển đổi sang mô hình tăng trưởng dựa trên năng suất và đổi mới sáng tạo, với yêu cầu đột phá là đóng góp của năng suất nhân tố tổng hợp (TFP) phải đạt trên 55% như mục tiêu trong dự thảo.
Và để đạt sự chuyển đổi mang tính cách mạng này, các giải pháp đột phá cần tập trung vào làm mới các động lực tăng trưởng cốt lõi đi kèm các giải pháp hỗ trợ đồng bộ, trong đó, quan trọng nhất là đột phá về thể chế.
Trong đó, giải pháp đột phá thể chế đầu tiên cần nhắc tới là tạo động lực kích hoạt kinh tế tư nhân. Theo Nghị quyết 68 của Trung ương, khu vực tư nhân được xem là động lực then chốt của nền kinh tế và cũng là động lực chính thúc đẩy tăng trưởng. Do đó cần có chính sách và các giải pháp mạnh mẽ để đạt mục tiêu có ít nhất 2 triệu doanh nghiệp, đóng góp vào GDP từ 55 - 58% như dự thảo báo cáo chính trị đã nêu.
Các giải pháp cần tập trung vào việc kiên trì cải thiện môi trường kinh doanh bình đẳng, minh bạch, xây dựng khung khổ pháp lý hiện đại, đảm bảo an ninh quyền tài sản và thực thi chính sách cạnh tranh công bằng giữa các khu vực kinh tế (nhà nước, FDI, tư nhân).
Đồng thời có sự phân loại để thực thi các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp phù hợp, từ giảm thiểu chi phí tuân thủ pháp lý và thủ tục hành chính cho đến các cơ chế ưu đãi về đất đai (dành quỹ đất sạch trong các khu, cụm công nghiệp mới cho doanh nghiệp nhỏ và vừa) và tín dụng linh hoạt (ví dụ hỗ trợ lãi suất 2%/năm cho dự án đầu tư xanh, kinh tế tuần hoàn).
Bên cạnh đó, dự thảo báo cáo chính trị cũng nhấn mạnh quá trình tái cấu trúc các động lực tăng trưởng, trong đó đặt trọng tâm vào khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số - được xác định là động lực then chốt cho tăng trưởng trong giai đoạn tới.
Muốn vậy, các thể chế mới cần xây dựng đồng bộ và nhanh chóng cho sự hình thành và phát triển của nền kinh tế số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn. Các cải cách cũng phải nhằm nâng cao chất lượng giáo dục, trọng dụng nhân tài và nguồn nhân lực chất lượng cao phục vụ khoa học công nghệ và chuyển đổi số quốc gia, qua đó hiện thực hóa mục tiêu tăng tốc độ tăng năng suất lao động bình quân lên trên 7%/năm.
Theo TS Nguyễn Quốc Việt, khả năng hiện thực hóa mục tiêu trong dự thảo báo cáo là hoàn toàn hiện thực, nếu Việt Nam quyết tâm cải cách thể chế sâu rộng để khơi thông nguồn lực và nâng cao sức khỏe doanh nghiệp tư nhân, đồng thời tạo các đột phá về chất lượng tăng trưởng bằng cách chuyển sang mô hình dựa trên năng suất, khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo.
"Đức - Sức - Tài"- Tiêu chí để một thế hệ lãnh đạo có thể đi trọn hành trình đổi mới
Chuyên gia kinh tế Nguyễn Hoàng Dũng (Chủ tịch Công ty Đào tạo lãnh đạo và Dịch vụ phát triển bền vững) cho rằng, dự thảo báo cáo chính trị trình Đại hội XIV của Đảng đã mở ra tầm nhìn đầy táo bạo. Mục tiêu tăng trưởng GDP bình quân trên 10%/năm, thu nhập bình quân đầu người đạt 8.500 USD vào năm 2030 là những con số chưa từng xuất hiện trong bất kỳ kế hoạch 5 năm nào kể từ Đổi mới; không chỉ là mục tiêu kinh tế mà là lời thách thức đối với thể chế, đội ngũ lãnh đạo và năng lực quản trị quốc gia trong kỷ nguyên mới.
Theo ông Nguyễn Hoàng Dũng, để đạt mức tăng trưởng hai con số trong bối cảnh thế giới đầy bất định, Việt Nam không thể chỉ dựa vào nỗ lực của từng ngành hay từng địa phương. Điều cần thiết là một thể chế có sức bật, nơi mọi nguồn lực con người, doanh nghiệp, khoa học… đều được giải phóng và vận hành trong không gian chính sách thông suốt, minh bạch và có trách nhiệm giải trình.
“Mục tiêu 10%/năm không phải là chuyện cộng thêm vài điểm phần trăm mà là bước nhảy về chất của nền kinh tế. Muốn vậy, không thể chỉ cải thiện bộ máy quản lý mà phải "tái thiết kế" nó theo tinh thần kiến tạo. Khi thế giới đang bước vào cuộc đua trí tuệ nhân tạo, năng lượng xanh và chuỗi giá trị số, Việt Nam phải chuyển từ nền kinh tế dựa trên chi phí rẻ sang nền kinh tế dựa trên đổi mới sáng tạo, quản trị dữ liệu và năng suất tri thức”, ông Dũng nhấn mạnh.
Bên cạnh đó, theo ông Nguyễn Hoàng Dũng, nền tảng quan trọng nhất của mọi thay đổi vẫn là con người. Lần đầu tiên tiêu chí "đức - sức - tài" được đặt ra như trục trung tâm trong công tác nhân sự cấp chiến lược của Đảng khóa XIV. Đó là yếu tố quyết định để một thế hệ lãnh đạo có thể đi trọn hành trình đổi mới, trong đó, đức để giữ niềm tin, tài để hiện thực hóa tầm nhìn và sức để kiên định vượt qua những cú sốc toàn cầu. Khi đất nước đặt mục tiêu bước vào nhóm các nền kinh tế có thu nhập trung bình cao, bài toán nhân sự không còn đơn thuần là chọn người đúng quy trình mà là tìm ra người có tư duy chiến lược, khả năng kiến tạo chính sách và bản lĩnh thực thi đến cùng.
Đồng quan điểm, PGS, TS Bùi Hoài Sơn, Ủy viên chuyên trách Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội cho rằng, để đạt các mục tiêu mà Báo cáo chính trị Đại hội XIV đề ra, Việt Nam cần một tư duy phát triển mới: Lấy con người, văn hóa và thể chế làm trung tâm của tăng trưởng. Đây không chỉ là mục tiêu kinh tế mà là sự chuyển đổi mô hình phát triển hướng tới sự phồn vinh bền vững, nơi văn hóa trở thành nguồn lực nội sinh và hệ điều tiết cho mọi lĩnh vực của đời sống xã hội.
Trước hết, phải tạo đột phá thể chế để giải phóng và phát huy tối đa các yếu tố sản xuất. Việc hoàn thiện thể chế sẽ giúp phát triển nhanh và bền vững, trong đó văn hóa được đặt ngang tầm với kinh tế và chính trị - sẽ giúp kích hoạt toàn bộ năng lực của xã hội. Đồng thời, việc ban hành và thực thi Hệ giá trị quốc gia - Hệ giá trị văn hóa - Hệ giá trị gia đình - Chuẩn mực con người Việt Nam sẽ trở thành nền tảng tinh thần thống nhất cho phát triển. Khi các hệ giá trị này được tích hợp sâu vào giáo dục, truyền thông, đời sống văn hóa cơ sở sẽ hình thành chuẩn mực hành vi, đạo đức, thẩm mỹ và văn hóa công vụ - yếu tố làm gia tăng chất lượng thể chế và sức cạnh tranh mềm của quốc gia.
