Thiếu giáo viên, trường lớp - bài toán nan giải
Thống kê của Bộ GD&ĐT, hết năm học 2024 -2025, cả nước có gần 1,28 triệu giáo viên từ mầm non đến THPT, tăng gần 22.000 người so với năm trước. Tuy nhiên, nhu cầu thực tế vẫn vượt xa số lượng hiện có. Ước tính, cả nước còn khoảng 60.000 biên chế giáo viên được giao nhưng chưa tuyển dụng được.
Tại Nghệ An, năm học 2025 - 2026, toàn tỉnh thiếu gần 5.000 giáo viên. Áp lực đến từ yêu cầu dạy học hai buổi/ngày ở bậc tiểu học và THCS, cùng số lớp tăng ở bậc THPT, giáo dục thường xuyên và nghề nghiệp. Tình trạng này buộc nhiều trường phải gửi văn bản kiến nghị Sở GD&ĐT bổ sung giáo viên để kịp bố trí giảng dạy.
TPHCM, sau sáp nhập, số học sinh năm học 2025 - 2026 tăng thêm hơn 39.600 em, nâng tổng quy mô lên hơn 2,5 triệu học sinh. Qua rà soát, thành phố cần tuyển thêm khoảng 5.000 giáo viên các cấp. Giám đốc Sở GD&ĐT TPHCM Nguyễn Văn Hiếu cho biết, khó khăn lớn nhất hiện nay là sự chồng chéo trong khâu tuyển dụng: “Nếu chưa có phân cấp rõ ràng, việc sử dụng, luân chuyển giáo viên giữa các phường, xã sẽ gặp rất nhiều vướng mắc”.
Ngành giáo dục Đắk Lắk thiếu gần 700 biên chế. Dù đã có thống kê, rà soát nhưng tỉnh vẫn chưa kịp bổ sung, dẫn đến khó khăn trong việc hợp đồng, bố trí nhân sự cho năm học mới.
Thiếu giáo viên, thiếu trường lớp - bài toán nan giải trước thềm năm học mới.
Không chỉ thiếu giáo viên, nhiều địa phương còn thiếu phòng học, nhất là vùng miền núi, vùng sâu, vùng xa. Báo cáo của Bộ GD&ĐT cho thấy, cấp mầm non còn thiếu khoảng 27.953 phòng học; tiểu học thiếu khoảng 7.491 phòng để bảo đảm dạy học hai buổi/ngày. Hiện vẫn tồn tại hơn 6.400 phòng học nhờ, mượn, chủ yếu ở vùng đặc biệt khó khăn.
Trường Tiểu học Chiềng Nơi (Sơn La) là ví dụ điển hình. Năm ngoái, mưa lũ đã cuốn trôi, làm hư hỏng 19 phòng học, nhà công vụ và khu bán trú. Nhờ sự chung tay của nhiều tổ chức, cá nhân, đến tháng 5/2025, cơ sở vật chất cơ bản được khắc phục, trường đạt chuẩn quốc gia cấp độ 1. Tuy nhiên, trường vẫn thiếu 3 giáo viên môn tin học, mỹ thuật và âm nhạc. Hiệu trưởng Hà Công Minh cho biết: “Nếu chưa kịp bổ sung, chúng tôi buộc phải bố trí giáo viên hóa kiêm nhiệm”.
Câu chuyện thiếu hụt này cũng lặp lại ở nhiều trường khác. Cô Liễu Thị Khảm, Hiệu trưởng Trường TH&THCS Tràng Phái (Lạng Sơn) cho biết, trường thiếu 4 giáo viên, trong đó khan hiếm nhất là môn tiếng Anh. “Chúng tôi đã nhận một số hồ sơ, nhưng đến nay vẫn chưa có giáo viên Tiếng Anh nào ký hợp đồng. Nếu không tuyển được, nhà trường sẽ phải sắp xếp lại lịch dạy, giảm bớt công việc kiêm nhiệm để tránh quá tải cho giáo viên hiện có”, cô Liễu cho biết.
Trong khi đó, tại các đô thị lớn, áp lực lại đến từ sĩ số đông. Hà Nội và TPHCM đang nỗ lực xây dựng thêm trường, phòng học. Năm học này, TP Hà Nội có thêm hai trường THPT công lập mới THPT Phúc Thịnh và THPT Đỗ Mười với gần 1.000 chỉ tiêu tuyển sinh. TPHCM cũng đẩy mạnh mục tiêu 300 phòng học/10.000 dân số độ tuổi, ứng dụng bản đồ GIS trong tuyển sinh đầu cấp nhằm phân bổ học sinh hợp lý hơn.
Không thể để thiếu giáo viên thành “điệp khúc”
Để đối phó với tình trạng thiếu giáo viên, Bộ GD&ĐT ban hành Thông tư 15/2025/TT-BGDĐT, giao quyền tuyển dụng, điều động, luân chuyển và biệt phái giáo viên cho Sở GD&ĐT đơn vị trực tiếp sử dụng đội ngũ nhà giáo. Đây được coi là bước đột phá nhằm khắc phục tình trạng phân cấp chồng chéo.
GS, TS Thái Văn Thành, Giám đốc Sở GD&ĐT Nghệ An cho rằng, việc phân quyền này giúp sở có thể điều động giáo viên từ nơi thừa sang nơi thiếu ngay trong học kỳ, đồng thời đảm bảo tuyển dụng minh bạch, công bằng hơn. Tuy nhiên, ông Thành nhấn mạnh: “Muốn hiệu quả, cần có quy định rõ ràng về điều kiện, tiêu chuẩn tuyển dụng riêng cho giáo viên, giảm bớt các yêu cầu hành chính, thay vào đó tập trung đánh giá năng lực sư phạm”.
Một khó khăn khác là quy định về thực hành sư phạm trong kỳ thi tuyển dụng theo Luật Nhà giáo mới. Ở các địa phương đông thí sinh như Hà Nội, TPHCM, việc tổ chức cho hàng nghìn ứng viên thực hành giảng dạy cùng lúc là thách thức lớn.
Ông Phạm Tuấn Anh, Phó Cục trưởng Cục Nhà giáo và Cán bộ quản lý giáo dục (Bộ GD&ĐT) cho biết, trong giai đoạn chờ Luật Nhà giáo và các văn bản hướng dẫn thi hành có hiệu lực, Bộ đã ban hành nhiều văn bản nhằm tháo gỡ khó khăn cho các địa phương, trong đó khuyến nghị UBND tỉnh phân cấp hoặc ủy quyền cho sở GD&ĐT để đảm bảo linh hoạt, sát thực tế.
Dù vậy, thực tế cho thấy, việc tuyển dụng vẫn chưa bắt kịp nhu cầu. Tại nhiều nơi, giáo viên các môn tin học, ngoại ngữ, mỹ thuật, âm nhạc đang đặc biệt khan hiếm. Đây là những môn học quan trọng trong chương trình giáo dục phổ thông mới, càng khiến áp lực phân bổ nhân sự thêm nặng nề.
Việc thiếu giáo viên, thiếu phòng học đã trở thành “điệp khúc” lặp lại mỗi mùa tựu trường. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng dạy và học, mà còn gây quá tải cho giáo viên hiện tại, khiến họ dễ rơi vào áp lực, thậm chí bỏ nghề.
Năm học mới 2025 - 2026, đã có nhiều giải pháp từ Trung ương đến địa phương được đưa ra, song quan trọng hơn là cần sự vào cuộc quyết liệt, đồng bộ và linh hoạt trong triển khai. Nếu không tình trạng thiếu giáo viên sẽ còn tiếp diễn, trở thành rào cản lớn trên con đường đổi mới căn bản, toàn diện GD&ĐT.
Hòa Cù
