Đóng vai trò quan trọng để phát triển công nghiệp bán dẫn, nguồn nhân lực chất lượng cao có vai trò kết nối giữa kỹ thuật, điều hành, nghiên cứu, sản xuất và hoạch định chính sách.
Trong bối cảnh các tập đoàn lớn như Samsung, Intel và Foxconn gia tăng đầu tư vào Việt Nam, ngành bán dẫn đang trở thành động lực mới của kinh tế quốc gia. Tuy nhiên, việc thiếu hỗ trợ đào tạo và cung ứng nhân lực chính là rào cản lớn đối với sự phát triển bền vững của ngành.
TS Chử Đức Hoàng, Chánh văn phòng Quỹ Đổi mới công nghệ quốc gia (Bộ KH&CN) nhận định, với mục tiêu đào tạo ít nhất 50.000 nhân lực chất lượng cao với mục tiêu đào tạo nhân lực, Việt Nam đang gặp khó khăn vì thiếu chiến lược về chất lượng và cấu trúc, tức là việc đào tạo mới đáp ứng 15% trình độ quốc tế và 40% cần đào tạo lại sau tuyển dụng.
“Cùng với đó, Việt Nam chỉ đào tạo khoảng 22% yêu cầu kỹ năng chuyên sâu, thiếu hụt 85% chuyên gia đầu ngành. Không chỉ vậy, tỷ lệ "chảy máu chất xám" lên đến 35%, trong đó 70% sinh viên xuất sắc du học không trở về và 65% kỹ sư được đào tạo ở nước ngoài không quay lại sau 5 năm làm việc”, TS Hoàng nhấn mạnh và đề xuất phương án xây dựng mô hình đào tạo - giữ chân - phát triển cho 50.000 kỹ sư với tỷ lệ 70/20/10 (tương ứng với kỹ sư vận hành, thiết kế, nghiên cứu) để bảo đảm tăng trưởng bền vững 25%/năm cho ngành bán dẫn Việt Nam.
Đối với việc đào tạo, TS Hoàng cho rằng, 20 trường công nghệ hàng đầu sẽ tham gia đào tạo với 5.000 sinh viên/năm, tạo nền tảng cho 10.000 kỹ sư bán dẫn/năm.
TS Đỗ Tiến Thịnh, Phó Giám đốc Trung tâm Đổi mới Sáng tạo quốc gia - NIC cho rằng, chúng ta cần xây dựng một hệ sinh thái nhân lực toàn diện, không chỉ bao gồm đào tạo kỹ sư và kỹ thuật viên mà còn cần xây dựng những lãnh đạo công nghệ đủ tầm để dẫn dắt ngành bán dẫn. Chính phủ, doanh nghiệp và trường đại học cần làm việc chặt chẽ hơn nữa để đảm bảo nguồn nhân lực Việt Nam sẽ đáp ứng được yêu cầu phát triển ngành bán dẫn trong tương lai.
Từ góc độ quốc tế, bà Linda Tân, Chủ tịch Hiệp hội Bán dẫn Đông Nam Á (SEMI) chỉ ra một số yếu tố đã, đang và sẽ giúp Việt Nam trở thành “người chơi” chủ chốt trong chuỗi cung ứng toàn cầu: Việt Nam có “sự ổn định chính trị và quyết tâm lớn của Chính phủ” trong thúc đẩy phát triển ngành công nghiệp bán dẫn, với lộ trình và mục tiêu rõ ràng cho 3 giai đoạn. Tiếp đến, Việt Nam có vị trí địa lý thuận lợi, ở gần một số thị trường lớn nhất toàn cầu hiện nay như Trung Quốc và ASEAN, đồng thời nằm trên các tuyến hàng hải chủ chốt dễ dàng sang châu Âu và Bắc Mỹ.
Bên cạnh đó, với tỷ lệ dân số trẻ và đam mê công nghệ, Việt Nam có nguồn nhân lực tiềm năng cung cấp cho ngành bán dẫn với chi phí lao động tương đối cạnh tranh với các thị trường khác. Và cuối cùng, theo bà Linda Tân, các doanh nghiệp FDI đang có vai trò lớn trong thúc đẩy nền kinh tế Việt Nam. Các tên tuổi lớn như Samsung, Amkor, Intel, Micron, Marvell, Infineon… đều có nhà máy tại Việt Nam, củng cố thêm vị thế của Việt Nam trong chuỗi cung ứng toàn cầu.
Nhấn mạnh yếu tố nhân lực là then chốt trong chiến lược phát triển ngành công nghiệp bán dẫn Việt Nam, ông Nguyễn Khắc Lịch, Cục trưởng Cục Công nghiệp Công nghệ thông tin và Truyền thông (Bộ TT&TT) cho rằng, số lượng kỹ sư bán dẫn của nước ta hiện khoảng 6.000 người và hoàn toàn có thể đạt mục tiêu thông qua đào tạo lại và nâng cấp kỹ năng cho những nhân sự đang làm trong các lĩnh vực gần gũi với bán dẫn. Thêm vào đó, chúng ta cũng có thế mạnh về STEM, toán học, tự nhiên. Tuy nhiên việc đào tạo nhân lực bán dẫn không đơn giản là đào tạo diện rộng, chuyên sâu mà cần có bài bản, hệ thống, xuyên suốt về mặt tư duy.
Thực tế, thời gian qua, làn sóng phát triển ngành công nghiệp bán dẫn lan tỏa khắp các địa phương như Bắc Ninh, Phú Thọ, Đà Nẵng… Với sự đầu tư mạnh mẽ vào hạ tầng, nhân lực, chính sách hỗ trợ doanh nghiệp, những nỗ lực của các địa phương sẽ giúp Việt Nam từng bước khẳng định vị thế trên bản đồ công nghiệp bán dẫn toàn cầu.
Hoàng Long
