Công tác quản lý lao động khu vực phi chính thức còn hạn chế
Theo Bộ Nội vụ, hiện công tác quản lý lao động còn hạn chế, nhất là với nhóm lao động không có quan hệ lao động, lao động làm việc ở khu vực phi chính thức. Đối với lao động đang tham gia BHXH, công tác báo cáo thống kê về tình hình sử dụng lao động được người sử dụng lao động định kỳ báo cáo 6 tháng, hàng năm theo hướng dẫn tại Nghị định số 145/2020/NĐ-CP quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Bộ luật Lao động về điều kiện lao động và quan hệ lao động.
Đối với lao động làm việc khu vực phi chính thức, người thất nghiệp, chưa có kênh thông tin để nắm bắt tình trạng việc làm cũng như vấn đề di biến động lao động.
Thời gian qua, để nắm bắt và tạo lập dữ liệu ban đầu về người lao động, ngành Nội vụ đã phối hợp với công an tổ chức thu thập dữ liệu về việc làm của hơn 42 triệu người lao động, dữ liệu này đã được xác thực với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư. Tuy nhiên, hoạt động này mới dừng lại ở công tác thu thập, cập nhật thông tin, chưa hình thành hệ thống đăng ký chủ động, cập nhật, gắn với từng người lao động. Vì vậy, để quản lý lao động một cách chủ động, cơ sở dữ liệu người lao động được cập nhật liên tục thì cần có quy định về nghĩa vụ đăng ký lao động.
Thông qua việc đăng ký lao động sẽ giúp quản lý chính xác nguồn lao động làm cơ sở xây dựng các chính sách về lao động - việc làm, an sinh xã hội, giáo dục đào tạo; xác định và giải quyết các chính sách về việc làm kịp thời, đúng đối tượng.
Việc xây dựng cơ sở dữ liệu người lao động kết nối với các cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, BHXH, giáo dục - đào tạo… sẽ tạo đột phá cho hệ thống chính trị, trước hết là hệ thống hành chính, tạo môi trường công khai, minh bạch trong quản lý nhà nước, quản trị xã hội, phục vụ người dân, tổ chức, doanh nghiệp tốt hơn.
Luật Việc làm năm 2013 quy định về nội dung thông tin thị trường lao động, thông tin đã được thu thập, cung cấp. Tuy nhiên chưa có quy định về hệ thống thông tin thị trường lao động nên khó khăn để xây dựng và hình thành được một hệ thống thông tin thị trường lao động thống nhất. Thông tin thị trường lao động được thu thập, tổng hợp còn rời rạc, phân tán ở nhiều cấp, nhiều ngành, thiếu thống nhất, chưa được kết nối và quản lý trên một hệ thống tập trung, dẫn đến dữ liệu không đồng bộ, khó khai thác hiệu quả.
Cụ thể, thông tin thị trường lao động chủ yếu được tổng hợp từ nhiều nguồn khác nhau như điều tra mẫu, báo cáo hành chính, thông tin về BHXH, giáo dục nghề nghiệp, doanh nghiệp... Dù vậy, các nguồn dữ liệu này chưa được tích hợp vào một hệ thống thống nhất; việc kết nối, chia sẻ dữ liệu giữa các cơ quan còn hạn chế; các chuẩn kỹ thuật về dữ liệu chưa được áp dụng đồng bộ.
Điều này dẫn đến thực trạng dữ liệu bị trùng lặp, thiếu cập nhật, thiếu tin cậy và khó sử dụng trong công tác phân tích, dự báo và hoạch định chính sách. Bên cạnh đó, khuôn khổ pháp lý hiện hành chưa quy định rõ ràng về vai trò, trách nhiệm của từng cơ quan, tổ chức trong việc xây dựng, quản lý, chia sẻ, kết nối thông tin thị trường lao động.
Đảm bảo quyền tiếp cận chính sách việc làm và an sinh xã hội của người lao động
Theo Bộ Nội vụ, việc xây dựng Nghị định của Chính phủ quy định chi tiết một số điều của Luật Việc làm về đăng ký lao động và hệ thống thông tin thị trường lao động là cần thiết trong bối cảnh hiện nay; bảo đảm người lao động có quyền tiếp cận các chính sách việc làm, an sinh xã hội
Mục đích ban hành dự thảo Nghị định quy định chi tiết một số điều của Luật Việc làm 2025 về đăng ký lao động và hệ thống thông tin thị trường lao động nhằm thiết lập cơ chế pháp lý cho việc đăng ký lao động của người lao động để hình thành cơ sở dữ liệu người lao động, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, bảo đảm quyền được tiếp cận các chính sách việc làm và an sinh xã hội của người lao động.
Đồng thời, xây dựng và phát triển hệ thống thông tin thị trường lao động hiện đại, thống nhất từ Trung ương đến địa phương, có khả năng kết nối, chia sẻ dữ liệu với các cơ sở dữ liệu quốc gia và chuyên ngành, phục vụ công tác dự báo, hoạch định và điều hành thị trường lao động.
Dự thảo Nghị định quy định chi tiết một số điều của Luật Việc làm 2025 về đăng ký lao động và hệ thống thông tin thị trường lao động đang được Bộ Nội vụ xây dựng gồm 4 chương, 29 điều.
Để quản lý được lao động toàn diện, dự thảo Nghị định quy định trách nhiệm thực hiện việc đăng ký, điều chỉnh thông tin đăng ký lao động cho toàn bộ đối tượng thuộc lực lượng lao động. Thông qua việc đăng ký, điều chỉnh thông tin đăng ký lao động sẽ có được cơ sở dữ liệu người lao động bảo đảm đầy đủ 4 yếu tố “Đúng - đủ - sạch - sống”.
Dự thảo Nghị định có 2 thủ tục hành chính là đăng ký lao động và điều chỉnh thông tin đăng ký lao động. Quy trình 2 thủ tục hành chính được xây dựng theo hướng đơn giản hóa. Cụ thể, hồ sơ thực hiện đăng ký thiết kế theo hướng gọn, gắn với các hồ sơ đang triển khai thực hiện.
Đối với lao động đang tham gia BHXH bắt buộc sẽ là Tờ khai đăng ký tham gia BHXH theo quy định tại khoản 1 Điều 27 Luật BHXH, trong đó đã bao gồm các thông tin về tình trạng việc làm của người lao động.
Đối với người lao động đang có việc làm không tham gia BHXH bắt buộc; người lao động có nhu cầu tìm kiếm việc làm thì trực tiếp kê khai trực tuyến theo mẫu ban hành kèm theo Nghị định.
Về hình thức, người lao động đang tham gia BHXH bắt buộc đăng ký thông qua người sử dụng lao động và trực tuyến qua Cổng Dịch vụ quốc gia. Người lao động đang có việc làm không tham gia BHXH bắt buộc và người lao động có nhu cầu tìm kiếm việc làm đăng ký trực tuyến trên VNeID, Sàn giao dịch việc làm quốc gia. Trong trường hợp người lao động đến trực tiếp Trung tâm phục vụ hành chính công, tổ chức dịch vụ việc làm công sẽ được hướng dẫn để trực tiếp thực hiện đăng ký trên hệ thống trực tuyến.
