Câu chuyện chuyển đổi số của báo điện tử Dân trí là một hành trình đầy dấu ấn, từ những quyết sách chiến lược đến việc xây dựng con người và làm chủ những công nghệ tiên tiến nhất.
3 tháng để tự chủ công nghệ
20 năm trước, trên không gian mạng xuất hiện website có tên: dantri.com.vn. Tới nay, địa chỉ đó đã quen thuộc với hàng triệu người vào mỗi buổi sáng “lên mạng” đọc báo.
Dấu ấn mang tính bước ngoặt, định hình nên tờ báo điện tử Dân trí như hôm nay chính là quyết định chuyển đổi hoàn toàn cách vận hành đội ngũ công nghệ cách đây 7 năm.
Thay vì hợp tác với đối tác như cách làm của nhiều tờ báo điện tử, Dân trí đã quyết tâm xây dựng đội ngũ công nghệ của riêng mình. Quyết định này được xem là tiền đề cho mọi sự thay đổi và phát triển sau này, cho phép sự phối hợp nhịp nhàng giữa khối nội dung và công nghệ, từ tầm nhìn dài hạn đến các dự án chuyên trang hay các sự kiện lớn đòi hỏi tiến độ gấp rút.
Ông Vũ Hoàng, Giám đốc Công nghệ của báo chia sẻ: “Đây là dấu ấn quan trọng nhất, là tiền đề cho mọi thay đổi sau này. Nhìn vào cách phối hợp giữa các khối nội dung và công nghệ để triển khai từ tầm nhìn dài hạn, các mục tiêu theo năm, theo quý đến các dự án chuyên trang, đến từng yêu cầu tính năng hoặc những sự kiện với tiến độ gấp rút và thay đổi liên tục như tờ báo đang làm trong thời gian gần đây thì sẽ không thể thực hiện được nếu duy trì cách làm cũ”.
Ông Hoàng nhớ lại: “Sự kiện này đã xảy ra cách đây 7 năm. Chánh văn phòng Lê Đắc Thịnh Đồng hỏi chúng tôi có thể làm được không, đến những lần sang gặp Tổng Biên tập báo (thời điểm đó là nhà báo Phạm Huy Hoàn), rồi lần demo (chạy thử) hệ thống mới cho đội ngũ lãnh đạo báo. Nhắc về việc demo thì lúc đấy là thử thách rất lớn với chúng tôi.
Khi đó có lẽ vì cần có kết quả sớm để có thể ra quyết định quan trọng và cũng là để kiểm tra năng lực của đội ngũ, bác Hoàn đã đặt ra thử thách rất khó khăn là trong vòng 3 tháng phải làm xong hệ thống thử nghiệm mới, vừa có đủ các chức năng như hệ thống hiện tại lại vừa chứng minh được khả năng chịu tải, bảo mật”.
Đội ngũ công nghệ đã làm ngày làm đêm để kịp hoàn thành và thậm chí còn tốt hơn yêu cầu khi hệ thống mới có thể chạy mượt mà ngay cả trong điều kiện chịu tải lớn, mọi thay đổi trên CMS (hệ thống quản trị nội dung) lập tức được cập nhập trên cả bản mobile, desktop. Sau khi demo (thử nghiệm) được trình diễn thành công trước ban lãnh đạo mà không xảy ra sai sót, chúng tôi mới thở phào. Đến đây chính thức mở ra kỷ nguyên tự chủ về công nghệ cho báo điện tử Dân trí. Trong thời điểm nhiều cơ quan báo chí vẫn lựa chọn phương án "thuê ngoài" để phát triển và vận hành nền tảng công nghệ, việc Dân trí quyết định tự xây dựng đội ngũ kỹ thuật riêng là bước đi mang tính đột phá. Không ít tòa soạn khi cần triển khai một tính năng mới thường phải thông qua nhiều lớp trung gian, từ việc mô tả yêu cầu, chờ phản hồi, kiểm thử đến triển khai, dẫn đến quá trình bị kéo dài, thiếu đồng bộ, thậm chí không theo kịp nhịp độ sản xuất nội dung.
Trái lại, tại Dân trí, khi bộ phận công nghệ được đặt ngay trong lòng tòa soạn, các ý tưởng từ ban biên tập hay yêu cầu từ biên tập viên có thể được phản hồi và hiện thực hóa gần như ngay lập tức. Sự kết nối trực tiếp này tạo nên quy trình làm việc linh hoạt, nhanh nhạy và chủ động, giúp tờ báo không chỉ bắt kịp mà còn đón đầu nhiều xu hướng làm báo hiện đại.
Việc làm chủ toàn diện hạ tầng công nghệ cũng giúp Dân trí củng cố khả năng bảo mật, kiểm soát chất lượng và nâng cao tốc độ xử lý trong các tình huống khẩn cấp, từ đó, tạo ra lợi thế cạnh tranh rõ rệt so với các mô hình phụ thuộc vào đối tác công nghệ bên ngoài.
Dẫn dắt trong cuộc cách mạng số
Cuộc cách mạng công nghệ số đã làm thay đổi sâu sắc diện mạo báo chí điện tử Việt Nam và Dân trí đã luôn ở trong tâm thế chủ động thích ứng.
Với sự lên ngôi của đa phương tiện, hạ tầng Internet, 4G, 5G ngày càng phát triển, báo chí có xu hướng sử dụng nhiều hơn các chất liệu như ảnh chất lượng cao, video, eMagazine, infographic và hướng tới cả 3D, VR/AR (công nghệ thực tế ảo).
Cùng với đó, sự phổ biến của điện thoại thông minh (smartphone) và thói quen độc giả đã thay đổi hoàn toàn cách độc giả tiếp cận và tương tác với thông tin; mạng xã hội định hình lại thị hiếu của độc giả, trong khi trí tuệ nhân tạo (AI) bắt đầu len lỏi vào các khâu từ sản xuất nội dung như báo nói, gợi ý bài viết, đến kiểm tra chính tả.
Nắm bắt những thay đổi này, Ban biên tập báo nhận ra rằng sản phẩm báo chí không chỉ cần nội dung tốt mà còn phải hấp dẫn, sinh động và có tính tương tác cao. Tờ báo đã chủ động phát triển các trang fanpage để tận dụng nền tảng mạng xã hội và ứng dụng AI để cá nhân hóa nội dung, phát triển các hình thức mới như báo nói hay chatbot (trợ lý ảo).
“Có sẵn nền tảng và khi con sóng đến thì đón nhận với tinh thần cởi mở, khẩn trương nhưng cũng không vội vàng. Hiện Dân trí là báo điện tử vận dụng công nghệ AI vừa rộng vừa sâu, từ việc ứng dụng mô hình ngôn ngữ lớn, tạo tăng cường truy xuất, tiêu chuẩn mã nguồn mở giúp kết nối AI với nhiều nguồn dữ liệu khác nhau (MCP) đến RAG, Embedding (kỹ thuật trong học máy giúp biểu diễn các dữ liệu phức tạp như từ, câu, hình ảnh, âm thanh thành các vector số học, cho phép máy tính hiểu và xử lý dữ liệu hiệu quả) đều được dùng cả trong công việc như tạo nội dung, lập trình…
Nhưng chúng tôi cũng không quá vội vì biết AI vẫn còn nhiều hạn chế, rất nhiều tình huống cần rất thận trọng, còn nhiều vấn đề chưa khắc phục được và có thể tạo ra các hậu quả lớn nếu sử dụng mà không lường trước”, ông Hoàng nói.
Dấu ấn lớn khác chính là làm mới hoàn toàn hệ thống thống kê hoạt động Nhân ái, từ chuyên trang, tái cấu trúc lại thành các dự án, hoàn cảnh, luồng ủng hộ từ lúc độc giả quyên góp đến thống kê trạng thái, kết quả. Điều này giúp tờ báo tăng sự minh bạch, tăng tính tương tác và khuyến khích các nhà hảo tâm ủng hộ nhiều hơn. Kết quả thể hiện bằng số tiền hàng tuần nhiều hơn hẳn, trong khi bộ phận kế toán có thể rút ngắn công việc từ 1 người làm cả tuần về 1 ngày.
Vượt qua thách thức, tạo đột phá
Báo điện tử Dân trí cũng đối mặt với nhiều thách thức lớn trong quá trình chuyển đổi số khi hệ thống phải đáp ứng đồng thời các yêu cầu khắt khe: Chịu tải hàng trăm nghìn lượt truy cập mỗi giây, bảo mật nghiêm ngặt nhưng vẫn phải linh hoạt để có thể cập nhật liên tục.
Để giải quyết bài toán này, đội ngũ công nghệ đã áp dụng kiến trúc Microservices, giúp tách riêng từng thành phần của hệ thống, kết hợp với các giải pháp caching (tăng cường hiệu suất truy xuất dữ liệu và giảm tải cho hệ thống) chuyên sâu. Đồng thời tự xây dựng hệ thống mạng phân phối nội dung (CDN) thay vì phụ thuộc vào các dịch vụ có sẵn, Dân trí đã tự xây dựng hệ thống CDN của riêng mình.
Theo ông Hoàng, giải pháp này không chỉ đảm bảo tốc độ cập nhật thời gian thực mà còn giúp tiết kiệm chi phí gấp 3 lần so với việc đi thuê ngoài. Đội ngũ công nghệ luôn trong tâm thế học hỏi liên tục và không ngần ngại đưa ra quyết định khó khăn là xây dựng lại hệ thống mới để thay thế công nghệ cũ đã lỗi thời, tránh các "món nợ kỹ thuật”. Đặc biệt, báo xác định "con người công nghệ" là yếu tố then chốt của chuyển đổi số. Tòa soạn tập trung vào việc tuyển dụng đúng người, không chỉ về năng lực mà còn về sự phù hợp với văn hóa làm việc. Hoạt động đào tạo được diễn ra thường xuyên thông qua các khóa học online lẫn offline và mục tiêu học tập, thử nghiệm và làm chủ công nghệ mới được đặt ra theo quý, theo năm cho đội ngũ.
Trong giai đoạn tới, một trong những bài toán quan trọng là làm sao để con người và AI có thể cộng tác hiệu quả. Quan điểm của Dân trí là AI sẽ không thay thế hoàn toàn con người mà sẽ thay thế một số nhiệm vụ, giúp con người có thời gian và năng lượng cho những công việc ý nghĩa hơn. Đó là một quá trình cộng tác để cùng nhau tạo ra giá trị lớn hơn. Trong 5 - 10 năm tới, AI được dự báo là xu hướng công nghệ chủ đạo, thay đổi mọi mặt của đời sống và báo chí không nằm ngoài cuộc cách mạng này. Bên cạnh đó, các công nghệ như VR/AR hay blockchain cũng sẽ kết hợp với AI để phát triển nhanh hơn.
Tầm nhìn của Dân trí trong giai đoạn tới là tiếp tục theo dõi sát sao, thử nghiệm và sáng tạo để ứng dụng AI hiệu quả nhất. Ưu tiên hàng đầu là vận dụng AI vào sản phẩm để tạo ra các loại hình tương tác mới, hấp dẫn hơn và phục vụ bạn đọc tốt hơn.
Bên cạnh đó, báo sẽ tiếp tục ứng dụng AI vào quá trình vận hành, từng bước biến AI thành một "người cộng tác" đắc lực, có khả năng xử lý thông tin và tham gia vào việc ra quyết định.
TRUNG NAM - BẢO TRUNG
