Việt Nam đã có nhiều bước tiến về bình đẳng giới. Điều này thể hiện rõ qua Báo cáo Chỉ số Khoảng cách Giới Toàn cầu 2024 do Diễn đàn kinh tế thế giới công bố, Việt Nam tăng 11 bậc về chỉ số xếp bình đẳng giới, đứng thứ 72/146 quốc gia. Điều này cho thấy, Việt Nam đã đạt được những tiến bộ đáng kể về thúc đẩy bình đẳng giới trong thập kỷ qua.
Dù vậy, những khoảng cách vẫn còn: chênh lệch thu nhập giữa nam và nữ, tỷ lệ phụ nữ giữ vị trí lãnh đạo còn khiêm tốn, hay gánh nặng công việc không lương mà phụ nữ đang gánh vác... Đây là thời điểm cần thúc đẩy ngân sách có trách nhiệm giới, nhằm đảm bảo mọi giới đều được hưởng lợi công bằng từ nguồn lực công.
Ngân sách có trách nhiệm giới không phải là tạo ra một ngân sách riêng cho phụ nữ hay tài trợ cho các chương trình/sáng kiến bình đẳng giới, mà là cách tiếp cận giúp đảm bảo các khoản chi tiêu công mang lại lợi ích công bằng cho cả nam và nữ. Tuy nhiên, tại Việt Nam, các bộ ngành và địa phương vẫn còn thiếu công cụ và hướng dẫn cụ thể để lồng ghép yếu tố giới vào toàn bộ chu trình ngân sách và cũng chưa có dòng ngân sách riêng cho hoạt động bình đẳng giới, nguồn lực thực hiện các mục tiêu bình đẳng giới được lồng ghép trong nhiều chương trình và dự án nên phân tán và manh mún...
Theo ông Nguyễn Minh Tân, Phó Vụ trưởng Vụ NSNN (Bộ Tài chính), Luật NSNN 2015 của Việt Nam đã đề cập đến việc thực hiện mục tiêu bình đẳng giới như một trong các nguyên tắc quản lý NSNN. Thực hiện mục tiêu bình đẳng giới được xác định là một trong các căn cứ lập dự toán NSNN hàng năm.
Không chỉ trong Luật NSNN 2015, mà trong Luật Hỗ trợ Doanh nghiệp nhỏ và vừa cũng có quy định hỗ trợ doanh nghiệp do phụ nữ làm chủ. Luật Bầu cử cũng ưu tiên ứng cử viên là phụ nữ tham gia các hoạt động chính trị. Bên cạnh đó là các chương trình quốc gia về bình đẳng giới và các chương trình mục tiêu quốc gia...
Tuy nhiên, theo ông Nguyễn Minh Tân, hạn chế hiện nay là nguồn lực phân bổ cho công tác bình đẳng giới. Trong đó phải kể đến chưa có dòng ngân sách riêng cho hoạt động bình đẳng giới, hầu hết đều lồng ghép trong các khoản chi như: Quản lý hành chính, giáo dục, y tế, chi an sinh xã hội… Kinh phí phân bổ từ ngân sách trung ương là không nhiều, song lại chủ yếu cho tuyên truyền, giáo dục pháp luật nâng cao nhận thức về bình đẳng giới, chưa bố trí đủ kinh phí theo yêu cầu của Chương trình quốc gia về bình đẳng giới. Cùng với đó, việc huy động nguồn lực ngoài NSNN còn hạn chế.
Thực tiễn từ quốc tế đã chỉ ra rằng, Ngân sách có trách nhiệm giới có thể tạo ra tác động tích cực và trở thành động lực cải cách tài chính công toàn diện.
Chỉ ra những kinh nghiệm thực tiễn của quốc tế, đại diện Cơ quan Liên hợp quốc về bình đẳng giới và trao quyền cho phụ nữ (UN Women) nêu rõ, mục tiêu của ngân sách có trách nhiệm giới nhằm thay đổi cơ cấu phân bổ ngân sách và chính sách để nguồn lực xã hội được sử dụng theo hướng thúc đẩy bình đẳng giới, đồng thời xem xét những tác động kinh tế và xã hội của ngân sách đối với phụ nữ và nam giới để điều chỉnh việc phân bổ một cách thích hợp.
“Ngân sách giới là một công cụ nhằm thúc đẩy bình đẳng giới, đó là kết quả của việc đưa nội dung bình đẳng giới vào quá trình xây dựng, thực hiện và giám sát NSNN”, đại diện UN Women nhấn mạnh.
Theo thống kê, sự tham gia của phụ nữ vào nền kinh tế còn yếu, rất đông phụ nữ làm việc trong khu vực phi chính thức. Tỷ lệ nữ trong cơ quan Chính phủ còn thấp, khuôn mẫu giới vẫn còn tồn tại phân biệt nam và nữ, bất bình đẳng giới vẫn còn lớn ở địa phương, số phụ nữ làm nông nghiệp cao nên họ bị ảnh hưởng bởi thiên tai nhiều hơn và sinh kế bấp bênh hơn.
“Bởi vậy, để đạt được mục tiêu phát triển bền vững vào năm 2030, thì Việt Nam phải đẩy mạnh hành động thực hiện các cam kết lâu dài về bình đẳng giới và “Ngân sách có trách nhiệm giới” là một giải pháp để đạt được mục tiêu này”, ông Nguyễn Minh Tân khẳng định.
Để Ngân sách có trách nhiệm giới đi vào thực tiễn, theo các chuyên gia, Bộ Tài chính cần đóng vai trò đầu mối cho toàn bộ quá trình, đảm bảo toàn bộ chu trình ngân sách, từ lập kế hoạch đến giám sát và báo cáo được lồng ghép yếu tố giới một cách nhất quán và minh bạch.
Việc lồng ghép giới trong thông tư hướng dẫn xây dựng dự toán ngân sách hằng năm là bước then chốt để đưa Ngân sách có trách nhiệm giới vào thực tiễn. Ngoài ra, những lĩnh vực và mục tiêu ưu tiên được xác định trong chiến lược quốc gia về bình đẳng giới giai đoạn 2021-2030 cần được xem xét trong việc lập kế hoạch ngân sách.
Nguyễn Thanh
