Việc TP Hà Nội và TPHCM đang đẩy nhanh lắp đặt hệ thống camera AI giám sát giao thông được kỳ vọng sẽ tạo bước chuyển lớn trong xử lý vi phạm, giảm tải cho lực lượng chức năng và minh bạch hóa quy trình xử phạt. Nhưng đi cùng giải pháp hiện đại ấy lại nổi lên một thực tế đáng lo ngại, đó là tình trạng một số phương tiện ôtô, môtô, xe gắn máy dán, che hoặc làm sai lệch chữ, số trên biển số nhằm qua mặt cơ quan chức năng trong quá trình phát hiện, xử lý vi phạm.
Có nhiều cách che biển, phổ biến là sử dụng khẩu trang bịt gần như kín biển. Số khác sử dụng băng dính đen để thay đổi số, như sửa số 0, 9, 3 thành số 8; số 5 thành 6 hay thêm nét để chữ F thành chữ E.
Có người sử dụng miếng sticker, có người bôi đen một phần biển, sử dụng kẹp giấy... Nhiều shipper chở hàng dùng bao tải, hàng hóa che khiến camera không thể nhận diện.
Việc che biển số xe để trốn phạt nguội không chỉ là hành vi vi phạm pháp luật mà còn gây ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng đối với trật tự, an toàn giao thông và công tác phòng, chống tội phạm. Biển số xe là nhận diện quan trọng giúp lực lượng chức năng kiểm soát và điều tiết giao thông hiệu quả. Khi tài xế cố tình che hoặc làm sai lệch biển số, hệ thống camera giám sát không thể nhận diện chính xác phương tiện vi phạm, gây khó khăn cho việc truy vết và xử lý hành vi vi phạm. Điều này làm giảm hiệu quả của công tác phạt nguội, khiến các vi phạm không được xử lý kịp thời, từ đó làm suy giảm tính răn đe của pháp luật.
Không thể để kiểu “lách luật kỹ thuật” này làm vô hiệu hóa những khoản đầu tư khổng lồ vào hạ tầng số của thành phố. Công nghệ không thể phát huy tác dụng nếu con người cố tình phá hoại. Và để chặn đứng tình trạng này, cần những giải pháp đủ mạnh, đủ nhanh và đủ răn đe.
Theo đó, cần xem hành vi che biển số như một vi phạm nghiêm trọng, với mức phạt tương xứng. Theo quy định tại Nghị định 168/2024, hành vi che biển số đối với ôtô bị phạt tiền từ 20 - 26 triệu đồng. Đối với xe máy, mức phạt từ 4 - 6 triệu đồng. Ngoài ra, tài xế vi phạm còn bị trừ điểm giấy phép lái xe. Theo nhiều chuyên gia giao thông, mức phạt trên còn khá nhẹ và chưa đủ sức răn đe. Ở các nước từng áp dụng camera tự động đều xác định việc che biển số là hành vi đặc biệt nguy hiểm và xử phạt rất nặng, bởi nó phá hỏng toàn bộ nền tảng quản lý. Việt Nam hoàn toàn có thể điều chỉnh chế tài theo hướng tăng mức phạt, thậm chí tịch thu phương tiện trong trường hợp cố tình tái phạm.
Bên cạnh đó, lực lượng cảnh sát giao thông cần mở rộng tuần tra lưu động kết hợp cameracá nhân của cảnh sát giao thông. Khi phát hiện xe che biển, lực lượng chức năng phải xử lý trực tiếp và kiên quyết. Người dân có quyền phản ánh qua ứng dụng và mỗi phản ánh phải được truy xét đến cùng.
Cùng với đó, cần một chiến dịch truyền thông rộng rãi và mạnh mẽ. Sự lên án của dư luận cùng chế tài mạnh tay của pháp luật cũng sẽ tạo áp lực để những người có ý định vi phạm từ bỏ thói quen xấu.
Hệ thống camera AI là bước tiến của một đô thị văn minh. Nhưng để nó thực sự phát huy hiệu quả, điều quan trọng nhất vẫn là ý thức của người tham gia giao thông và sự nghiêm minh của pháp luật. Khi kỷ cương được bảo đảm, mỗi người đều có ý thức chấp hành luật giao thông, chắc chắn môi trường giao thông sẽ trở nên an toàn, văn minh hơn.
Hà Huy Linh
