Theo đó, hệ thống đào tạo thực tập sinh kỹ thuật hiện tại sẽ bị bãi bỏ. Các ngành nghề thuộc phạm vi điều chỉnh của chính sách mới - hệ thống “lao động nhằm phát triển kỹ năng” - sẽ được hợp nhất với các ngành nghề thuộc hệ thống kỹ năng đặc định dành cho lao động có tay nghề cao, vốn được triển khai từ năm 2019.
Mục tiêu của chính sách mới là phát triển nguồn nhân lực nước ngoài một cách có hệ thống và đảm bảo rằng họ có thể gắn bó lâu dài với môi trường làm việc tại Nhật. Chính phủ dự kiến sẽ ban hành các quy định liên quan trước mùa hè năm nay.
Nhật Bản muốn thu hút các lao động nước ngoài có tay nghề. Ảnh: Nippon
Một loạt cải cách này phản ánh sự cạnh tranh ngày càng gay gắt trên toàn cầu trong việc thu hút nhân tài.
Chương trình đào tạo thực tập sinh kỹ thuật, bắt đầu từ năm 1993, được triển khai nhằm mục đích thu hút sự đóng góp từ cộng đồng quốc tế bằng cách tiếp nhận thực tập sinh từ các nước đang phát triển, tạo cơ hội cho họ tích lũy kiến thức và kỹ năng trong quá trình làm việc. Tuy nhiên, thực tế, hệ thống này có thể bị các doanh nghiệp lợi dụng như một cách để tuyển dụng nguồn lao động giá rẻ và bị chỉ trích là môi trường tiềm ẩn vi phạm các quyền lợi từ những vấn đề như không trả lương, làm việc quá giờ...
Trong khi đó, các nền kinh tế lân cận như Hàn Quốc và Đài Loan đã mở rộng việc tiếp nhận lao động nước ngoài, làm gia tăng áp lực cạnh tranh về thu hút nhân tài đối với Nhật Bản.
Sức hấp dẫn kinh tế tương đối của Nhật Bản đối với người nước ngoài cũng đang giảm sút, đặc biệt khi GDP bình quân đầu người của nước này đã bị Hàn Quốc vượt qua vào năm 2022. Do đó, Nhật Bản cần khẩn trương cải cách hệ thống mạnh mẽ để trở thành điểm đến hấp dẫn đối với lao động nước ngoài có năng lực.
Theo hệ thống tuyển dụng lao động nhằm phát triển kỹ năng sắp tới, những lao động nước ngoài được tiếp nhận ở dạng “lao động chưa có kỹ năng” sẽ được đào tạo trong 3 năm để nâng cao năng lực, đạt đến trình độ tương đương với tư cách cư trú “Kỹ năng đặc định loại 1”, cho phép làm việc tại Nhật Bản trong thời hạn tối đa 5 năm.
Một điểm quan trọng khác của hệ thống mới là người lao động nước ngoài sẽ được phép thay đổi nơi làm việc nếu đáp ứng được một số điều kiện nhất định, chẳng hạn như chuyển đổi việc trong cùng ngành, nhằm tạo ra môi trường làm việc thoải mái hơn.
Trong khi đó, hệ thống đào tạo thực tập sinh kỹ thuật hiện tại, về nguyên tắc, không cho phép thực tập sinh chuyển đổi nơi làm việc. Quy định này được coi là một trong những nguyên nhân khiến thực tập sinh đôi khi “biến mất” do không thể chịu được môi trường làm việc tại nơi được tiếp nhận.
Để hạn chế sự cạnh tranh về lao động quá mức giữa các doanh nghiệp, hệ thống mới sẽ áp dụng thời gian cấm chuyển việc kéo dài từ 1 đến 2 năm tùy theo ngành nghề cụ thể. Để đủ điều kiện chuyển việc, thực tập sinh cần đáp ứng một số tiêu chí nhất định trong các bài kiểm tra kỹ năng và kiểm tra năng lực tiếng Nhật. Các công ty tiếp nhận những thực tập sinh này cũng sẽ bị giới hạn ở các doanh nghiệp lớn, uy tín và đáp ứng các tiêu chuẩn nhất định.
Hệ thống mới sẽ đặc biệt chú trọng đến tình trạng thiếu hụt lao động nghiêm trọng ở các vùng nông thôn. Số lượng tối đa lao động nước ngoài mà các công ty có thể tiếp nhận để đào tạo và tuyển dụng sẽ được xác định dựa trên số lượng nhân viên toàn thời gian của họ. Tuy nhiên, một số công ty được chọn ở khu vực nông thôn sẽ được phép tiếp nhận số lượng thực tập sinh nước ngoài nhiều gấp ba lần so với quy định tiêu chuẩn.
Bên cạnh đó, các quy định nghiêm ngặt hơn sẽ được áp dụng khi chuyển việc đến các khu vực thành thị, nhằm ngăn chặn tình trạng tập trung nhân tài ở các khu vực đô thị, nơi mức lương thường cao hơn. Biện pháp này được kỳ vọng sẽ giúp hạn chế dòng chảy lao động khỏi vùng nông thôn và giúp duy trì sự phân bổ nhân tài cân bằng giữa các khu vực khác nhau.
Cụ thể, tại các công ty tiếp nhận, số lượng thực tập sinh chuyển từ nơi khác không được vượt quá 1/3 tổng số thực tập sinh nước ngoài. Đối với các công ty ở khu vực thành thị, tỷ lệ này bị siết chặt hơn, với số lượng thực tập sinh chuyển đến không được vượt quá 1/6 tổng số thực tập sinh.
Chính phủ Nhật Bản dự kiến thông qua các chính sách này vào cuối năm nay sau khi tham khảo ý kiến từ hội đồng chuyên gia, để hoàn thiện hệ thống “lao động phục vụ phát triển kỹ năng” mới.
BẢO CHÂM (theo Japan Times)
