Thực tế, thị trường cà phê quốc tế từ đầu năm đến nay chứng kiến những đợt tăng giá kỷ lục nhưng đồng thời cũng thể hiện rõ sự bất ổn khó lường. Theo thống kê, giá cà phê robusta trên sàn London từng vọt lên mức 4.522 USD/tấn vào giữa tháng 6, đây là mức giá cao nhất nhiều năm trở lại đây, trước khi rơi xuống gần 3.900 USD/tấn chỉ sau vài phiên.
Tại Việt Nam, giá cà phê nhân xô (cà phê thô chưa qua chế biến) tại Tây Nguyên cũng điều chỉnh mạnh từ 130.000 đồng/kg (đầu tháng 5) xuống dưới 95.000 đồng/kg (cuối tháng 6). Việt Nam hiện là quốc gia XK cà phê robusta lớn nhất thế giới, với sản lượng khoảng 1,8 - 1,9 triệu tấn/năm. Tuy nhiên đến nay, hơn 85% khối lượng vẫn là cà phê nhân thô. Theo báo cáo của Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương), mặc dù kim ngạch XK cà phê năm 2024 đạt trên 4,2 tỷ USD, mức cao nhất từ trước đến nay nhưng giá trị gia tăng lại rất thấp so với tiềm năng.
Hiện Mỹ là thị trường trọng điểm XK cà phê đặc sản phân khúc cao cấp, sản phẩm chế biến sâu, giá trị gia tăng và cà phê hòa tan. EU đang tìm cách mở ra các cơ hội hợp tác tại châu Á, Trung Đông. Vì vậy, cà phê Việt Nam có thể chuyển hướng sang các thị trường khác như: Trung Quốc, Nhật Bản, Philippines, Thái Lan...
Sự tăng giá của cà phê hiện tại mang lại cơ hội nhưng theo các chuyên gia, cũng ẩn chứa nhiều rủi ro nếu doanh nghiệp Việt chỉ nhìn ngắn hạn. Ông Nguyễn Hữu Tự, Giám đốc doanh nghiệp chế biến tại Đắk Lắk cho biết, nếu chỉ XK cà phê nhân thô, doanh nghiệp Việt phụ thuộc hoàn toàn vào giá quốc tế, không có khả năng điều phối thị trường. Trong khi đó, cà phê rang xay hay hòa tan có giá bán cao hơn từ 2 đến 4 lần, ổn định hơn và dễ xây dựng thương hiệu.
Không ít doanh nghiệp thừa nhận việc thiếu công nghệ chế biến, khó tiếp cận vốn tín dụng và thị trường đầu ra chưa bền vững là những rào cản lớn trong việc đầu tư chế biến sâu. Ngoài ra, hệ sinh thái hỗ trợ như phòng kiểm định chất lượng, logistics lạnh, marketing sản phẩm... vẫn còn manh mún, thiếu liên kết. Trước thực tế trên, cả cơ quan quản lý và các chuyên gia đều đồng thuận rằng gia tăng chế biến sâu là chìa khóa để ngành cà phê thoát khỏi thế yếu. Chiến lược phát triển ngành hàng cà phê đến năm 2030 đã xác định rõ mục tiêu là nâng tỷ lệ cà phê chế biến lên 30%, đưa giá trị xuất khẩu đạt 6 - 7 tỷ USD/năm.
Theo TS Nguyễn Đình Tùng, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp nông sản Việt Nam, Việt Nam không thể cạnh tranh bằng sản lượng mãi được. Thị trường thế giới ngày càng khắt khe, người tiêu dùng chú trọng cà phê hữu cơ, truy xuất nguồn gốc và sản phẩm có giá trị cảm xúc, đây là điều mà chế biến sâu hoàn toàn có thể làm được.
Để thực hiện được mục tiêu này, các doanh nghiệp cần tăng đầu tư cho công nghệ chế biến, đặc biệt là các nhà máy sản xuất cà phê hòa tan, cà phê chiết xuất lạnh, bột espresso… xây dựng vùng nguyên liệu đạt tiêu chuẩn quốc tế, đáp ứng yêu cầu về chứng nhận như: Rainforest Alliance, Fairtrade, UTZ…
“Cùng với đó, hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận tín dụng ưu đãi, vốn đầu tư dài hạn cho doanh nghiệp chế biến và xây dựng thương hiệu; thành lập các cụm công nghiệp chuyên biệt về cà phê, kết nối từ nông dân - chế biến - thương mại - logistics; mở rộng thị trường XK chế biến sâu sang các quốc gia có xu hướng tiêu dùng cao cấp như: Hàn Quốc, Nhật Bản, UAE, Đức...”, ông Tùng nói.
Bộ NN&MT dự báo kim ngạch XK cà phê của nước ta có thể đạt 7,5 tỷ USD vào cuối năm nay, tăng khoảng 37% so với năm 2024. Đây là mức tăng trưởng kỷ lục của ngành cà phê Việt Nam từ trước tới nay, trong bối cảnh thị trường quốc tế có nhiều biến động.
Bộ NN&MT dự kiến kim ngạch XK ngành hàng cà phê có khả năng vượt kế hoạch là 7,5 tỷ USD trong năm 2025, tăng 36,9% so với cùng kỳ 2024. Để đạt được mục tiêu này, 6 tháng cuối năm Việt Nam cần XK khoảng 2 tỷ USD.
Nguyễn Thanh
