Người tiêu dùng có xu hướng tham khảo các đánh giá để quyết định có mua sản phẩm hay không. Do đó, để thuyết phục người dùng tin tưởng mua hàng online, các nhà bán hàng tìm cách tăng các đánh giá tốt về sản phẩm. Giá cho một “review ảo” hiện nay rất “bèo”, chỉ vài nghìn đồng là có thể tạo ra bình luận kèm gắn sao, chia sẻ rộng rãi, khiến người mua hàng mắc lừa, tin rằng sản phẩm chất lượng nên đặt mua.
Một khảo sát của Nielsen về những mối lo ngại khi mua sắm trực tuyến cho thấy, đến 84% NTD lo ngại về chất lượng sản phẩm.
Chị Thu Trang (phường Ba Đình, TP Hà Nội) mua máy xay sinh tố trên một sàn TMĐT. Sản phẩm có hơn 1.000 lượt đánh giá 5 sao, hàng trăm bình luận khen “hàng tốt, giao nhanh, đóng gói cẩn thận”. Rất yên tâm là hàng tốt, chị đặt mua không chút đắn đo, “nhưng khi nhận, cắm điện, máy không chạy, vỏ móp méo. Tôi nhắn cho shop thì họ im lặng”, chị Trang bức xúc kể.
Chị Thu Huyền, chủ trang Facebook chuyên bán các mặt hàng tiêu dùng thừa nhận từng được mời chào dịch vụ “mua đánh giá 5 sao”. Cứ 2.000 - 4.000 đồng là có một lượt đánh giá kèm bình luận, hình ảnh.
“Nếu bỏ 1 triệu, tôi có thể có cả trăm review trong vài ngày. Thuật toán trên các sàn TMĐT ưu tiên hiển thị sản phẩm có nhiều đánh giá tích cực, giúp sản phẩm mới dễ lọt top tìm kiếm. Nếu không có sao, người ta không bấm vào. Còn nếu có vài trăm đánh giá 5 sao, tỷ lệ đơn sẽ tăng. Trên Facebook cũng vậy, khi đăng một sản phẩm, bao nhiêu comments (bình luận) khen “ảo” sẽ giúp tăng niềm tin cho người mua để họ “xuống tiền” mua sản phẩm”, chị Huyền chia sẻ.
Thực tế, không phải mọi sản phẩm có đánh giá “ảo” đều là hàng kém chất lượng. Một số chủ shop cho biết đã mua review chỉ để "lấy chỗ đứng" ban đầu, khi sản phẩm mới tung ra chưa có đơn hàng thật hoặc phản hồi từ khách hàng. Dịch vụ bán “đánh giá ảo” được rao công khai trên mạng xã hội và các trang web. Người bán chỉ cần chọn gói dịch vụ, chuyển tiền là xong.
Theo luật sư Nguyễn Văn Hậu, Chủ tịch Trung tâm Trọng tài thương mại Luật gia Việt Nam, hành vi tạo hoặc mua bán “review ảo” được xem là hành vi vi phạm pháp luật. Để đối phó với thực trạng này, Luật Bảo vệ quyền lợi NTD 2023 đã đưa ra những quy định cụ thể: Nghiêm cấm cung cấp thông tin sai lệch về sản phẩm, dịch vụ; yêu cầu các sàn TMĐT hiển thị chính xác phản hồi của khách hàng.
Đặc biệt, Nghị định số 24/2025/NĐ-CP đã bổ sung chế tài mạnh mẽ: Xử phạt từ 20 - 30 triệu đồng đối với hành vi lừa dối người tiêu dùng thông qua đánh giá sai sự thật hoặc không công khai việc nhận tài trợ hay có sự tham gia của những người có ảnh hưởng (KOL, KOC). Đây là lần đầu tiên trách nhiệm pháp lý của người có ảnh hưởng khi “review” sản phẩm trực tuyến được quy định rõ ràng.
Tuy nhiên, theo luật sư Nguyễn Văn Hậu, chế tài hiện nay vẫn chưa thật sự đủ sức răn đe đối với các tổ chức, cá nhân kinh doanh có quy mô lớn hoặc có tổ chức chặt chẽ tạo ra các đánh giá ảo có hệ thống. “Cần nghiên cứu nâng mức phạt, tịch thu lợi nhuận bất chính, cấm hoạt động trong thời gian dài, thậm chí xử lý hình sự nghiêm minh với hành vi tái phạm hoặc gây hậu quả nghiêm trọng, đồng thời hoàn thiện hành lang pháp lý để tăng cường kiểm tra, giám sát nhằm nâng cao khả năng răn đe và phòng ngừa”, ông Hậu đề xuất.
Theo cơ quan chức năng, “đánh giá ảo” không chỉ còn là chuyện gian lận nhỏ lẻ mà đã trở thành vấn nạn cần xử lý quyết liệt. Từ luật pháp, công nghệ cho đến ý thức cộng đồng, tất cả đều phải đồng hành để chặn đứng tình trạng này. Chỉ khi đó, TMĐT và các trang mạng xã hội mua bán online (mua qua mạng) mới thực sự là kênh mua sắm an toàn, minh bạch và công bằng cho mọi người.
Thanh Nhung
