Tại tọa đàm “Để Hà Nội trở thành trung tâm công nghiệp văn hóa của khu vực và thế giới” vừa diễn ra tại Hà Nội, PGS, TS Phạm Quang Long, nguyên Giám đốc Sở VH&TT Hà Nội cho rằng, công nghiệp văn hóa là lĩnh vực vừa đòi hỏi tính nghệ thuật cao, vừa phải am hiểu thị trường. Muốn phát triển mạnh mẽ, Hà Nội cần có cơ chế mở để thu hút khối tư nhân, giới khởi nghiệp sáng tạo cùng tham gia sản xuất sản phẩm văn hóa. “Không có cạnh tranh sẽ không có sáng tạo đột phá. Chúng ta cần để thị trường lên tiếng và các chính sách phải đóng vai trò dẫn dắt chứ không kìm hãm”, ông Long nói.
Bên cạnh đó, ông cũng đặc biệt nhấn mạnh tới yếu tố con người: “Muốn làm được công nghiệp văn hóa, trước hết phải có người làm được. Cần một chiến lược đào tạo bài bản, xây dựng đội ngũ sáng tạo văn hóa - không chỉ là nghệ sĩ mà còn là kỹ sư, nhà thiết kế, nhà sản xuất nội dung...”.
Theo TS Lê Xuân Kiêu, Giám đốc Trung tâm Hoạt động Văn hóa Khoa học Văn Miếu - Quốc Tử Giám, để di tích “sống dậy”, không thể chỉ trông chờ vào hình thức phục dựng đơn thuần mà cần thay đổi nhận thức, tư duy và cách kể chuyện di sản. Văn hóa không thể đóng khung trong quá khứ, nó cần được làm mới, tái tạo và đưa vào đời sống đương đại bằng công cụ của sáng tạo và công nghệ.
Minh chứng cụ thể là Văn Miếu - Quốc Tử Giám, nơi từng được xem như một không gian cổ kính, tĩnh tại thì nay đã chuyển mình trở thành không gian sáng tạo sôi động với các sự kiện âm nhạc, triển lãm nghệ thuật, hoạt động đọc sách, mô hình tour đêm kết hợp công nghệ 3D
mapping (hình ảnh ba chiều)... “Công nghệ là công cụ nhưng điều cốt lõi vẫn là nội dung truyền tải. Di sản chỉ có thể sống nếu câu chuyện của nó thực sự chạm đến con người hôm nay”, TS Kiêu nhấn mạnh.
TS Lê Xuân Kiêu chia sẻ thực tế từ chính mô hình hoạt động tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám: Từ kho dữ liệu bị thiếu hụt, Trung tâm đã chuyển hướng khai thác các giá trị phi vật thể thông qua công nghệ số, biến những giá trị trừu tượng như tinh thần hiếu học, đạo học thành trải nghiệm cụ thể cho người tham quan. Theo đó, 3 yếu tố chuyển đổi số, sáng tạo và công nghiệp văn hóa luôn được xác định là chuỗi mắt xích không thể tách rời. “Muốn có sản phẩm văn hóa hấp dẫn, phải sáng tạo. Muốn sáng tạo bền vững, phải ứng dụng công nghệ. Và muốn hai yếu tố đó tạo ra giá trị thì cần cơ chế công nghiệp hóa - đưa sản phẩm ra thị trường”, ông Kiêu phân tích và cho biết thêm, trong quá trình ấy, việc huy động nguồn lực xã hội là yếu tố then chốt.
Bà Phạm Thị Lan Anh, Trưởng phòng Quản lý Di sản (Sở VH&TT Hà Nội) cho rằng: “Khai thác di sản để tạo giá trị kinh tế là điều tất yếu nhưng ranh giới giữa sáng tạo và làm sai lệch di sản là rất mong manh. Muốn tránh điều này, phải có sự hiểu biết sâu sắc, có tâm và có tầm”. Bà dẫn chứng thêm mô hình sáng tạo lại trò chơi tò he, từ sản phẩm truyền thống trở thành tác phẩm có giá trị nghệ thuật cao, có thể trưng bày, làm quà tặng hoặc trình diễn tại các lễ hội quốc tế. Đây là minh họa cho cách làm văn hóa mà không đánh mất bản sắc, đồng thời tăng giá trị kinh tế.
Với vị thế là trung tâm chính trị, văn hóa, giáo dục lớn nhất cả nước, đồng thời sở hữu kho di sản phong phú, đa dạng cả về vật thể và phi vật thể, Hà Nội có đầy đủ điều kiện để trở thành “thủ phủ” của công nghiệp văn hóa Việt Nam. Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng, để thực hiện được khát vọng trở thành trung tâm công nghiệp văn hóa của khu vực và thế giới, Hà Nội cần tiếp tục đi đầu trong đổi mới tư duy, xây dựng cơ chế linh hoạt, khuyến khích sáng tạo, kết nối nguồn lực xã hội và đầu tư cho con người.
