Hợp tác xã - “Bà đỡ mát tay” giúp dân thoát nghèo

Tốt nghiệp Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia Hà Nội), cô cử nhân Lưu Thị Hòa - người dân tộc Cờ Lao quyết định trở về quê khởi nghiệp, thành lập HTX nông nghiệp Po Mỷ (xã Đồng Văn, Tuyên Quang). HTX do Hòa làm giám đốc đã giúp người dân phát huy thế mạnh nông sản địa phương vươn lên thoát nghèo. 

Bỏ phố về rừng, giúp người dân tiêu thụ nông sản bản địa

Lưu Thị Hòa (SN 1992), từng giành giải Nhất cuộc thi Người đẹp miền cao nguyên đá lần thứ nhất và ngay khi tốt nghiệp đại học đã có công việc tốt ở Hà Nội với thu nhập cao.

Trong thời gian làm việc tại Hà Nội, dù bận rộn nhưng với mong muốn giúp bà con tìm được đầu ra cho nông sản bản địa, Hòa nhiều lần lên mạng đăng bài “giải cứu nông sản”. Quê cô là vùng cao nguyên Đồng Văn khắc nghiệt nhưng có nhiều lợi thế để phát triển nông sản đặc sản, chất lượng cao. Tuy nhiên, người dân vẫn trồng trọt, chăn nuôi manh mún, hàng ngày thu hoạch được mớ rau, ít hoa quả thì mang ra chợ bán. Vì không đóng gói, không có thương hiệu lại thêm khoảng cách địa lý xa xôi nên nông sản không thể vận chuyển đi xa. Nhiều lần Hòa đăng bài giải cứu nông sản cho người dân, sau đó hàng được vận chuyển xuống Hà Nội nhưng bị hỏng khá nhiều…

Sao mình không thành lập HTX tiêu thụ nông sản cho bà con? Nghĩ là làm, cuối năm 2017, Hòa quyết định từ bỏ công việc đang làm ở thành phố về quê phát triển sản phẩm nông sản từ nguồn nguyên liệu, tài nguyên bản địa; đồng thời chuẩn hóa chất lượng, mở rộng kênh phân phối, tiêu thụ sản phẩm.

Với một người trẻ, việc khởi nghiệp gặp rất nhiều rào cản. Đầu tiên là áp lực về định kiến của xã hội bởi đồng bào quan niệm chỉ đàn ông mới thích hợp công việc sản xuất kinh doanh, còn phụ nữ “chân yếu tay mềm” sẽ không thể thành công. Tiếp đến là áp lực về công việc, về mô hình HTX mà cô theo đuổi vì theo người dân, Hòa từng lên Thủ đô học đại học thì phải làm ở công ty lớn chứ sao lại làm HTX. Đây vốn là mô hình mà người Cờ Lao từng nghe nhưng không mấy tin tưởng.

“Tôi đã vượt qua định kiến xã hội và kêu gọi người dân cùng thành lập HTX Nông lâm nghiệp và Dịch vụ thương mại tổng hợp Po Mỷ (có nghĩa “viên ngọc sáng”). Sứ mệnh mà HTX đặt ra là nâng cao giá trị sản phẩm từ tài nguyên bản địa và phân phối nông sản cho quê hương. HTX ngày đầu thành lập có 7 thành viên và đều là người dân tộc thiểu số”, Lưu Thị Hòa nhớ lại.

Liên kết để tạo thành sức mạnh tập thể

HTX Nông lâm nghiệp và Dịch vụ thương mại tổng hợp Po Mỷ là đơn vị đầu tiên trên địa bàn hoạt động theo mô hình nông nghiệp - du lịch - văn hóa. HTX ký kết với 6 hộ dân sản xuất rau an toàn và trồng 2.000 cây lê. Nhờ có truy xuất nguồn gốc nên nông sản thu hoạch đến đâu được HTX thu mua đến đó và được khách hàng ưa chuộng. Để nâng cao giá trị nông sản, HTX đầu tư sản xuất mứt lê và lê sấy.

Cùng với đó, HTX đứng ra sản xuất và hỗ trợ thu mua đặc sản của người dân về sơ chế, đóng gói như thịt trâu gác bếp, mật ong bạc hà, mận, gừng đồi... đồng thời đẩy mạnh giới thiệu sản phẩm đến những thị trường tiềm năng như: Hải Phòng, Quảng Ninh, Bắc Ninh, Hà Nội... và xây dựng cửa hàng bán, giới thiệu sản phẩm tại Hà Nội. Để có được thành công, Hòa tận dụng mọi cơ hội tìm kiếm và mở rộng thị trường. “Tôi tham gia hội chợ, tìm kiếm nhà phân phối và bán hàng trực tiếp cho khách, lắng nghe phản hồi của khách về sản phẩm để có những điều chỉnh phù hợp với nhu cầu, thị hiếu khách hàng. Mình phải xác định được khách hàng là ai thì mới có cách tiếp cận phù hợp”, Hòa chia sẻ.

Bên cạnh việc sản xuất, Hòa còn nghiên cứu, đầu tư xây dựng thương hiệu, tiêu thụ sản phẩm nông sản. Được sự giúp đỡ của ngành chức năng, sản phẩm chủ lực của HTX đã có thương hiệu và thường xuyên tham dự hội chợ triển lãm hàng nông sản. Các mặt hàng được HTX nông nghiệp Po Mỷ đưa lên chợ mạng rất đa dạng, chủ yếu là sản phẩm đặc trưng của địa phương như: Sâm khoai, mật ong bạc hà, thịt lợn treo, lạp sườn, chè san tuyết cổ thụ… gây ấn tượng mạnh với người tiêu dùng nhờ chất lượng vượt trội.

Hòa hướng dẫn bà con cùng chuyển đổi số, sử dụng điện thoại thông minh để tiện giao dịch cũng như bán hàng trực tuyến. Hiện mỗi tháng HTX có khoảng 1.000 đơn hàng được bán trên chợ mạng, duy trì doanh thu gần 2 tỷ đồng/năm, tạo việc làm ổn định cho nhiều lao động người dân tộc thiểu số.

Theo Giám đốc HTX nông nghiệp Po Mỷ, nói thì dễ nhưng khi bắt tay làm thì gặp muôn vàn khó khăn. Tại Đồng Văn - mảnh đất Hà Giang xưa kia mà đồng bào dân tộc thiểu số “sống trên đá, chết vùi trong đá”, đất đai để sản xuất nông nghiệp rất ít, lại thiếu nước nên muốn sản xuất hàng hóa vô cùng khó khăn. Lại thêm địa hình hiểm trở, có những vùng nguyên liệu ở bản sâu, cách 40 - 50km đường núi nên quá trình vận chuyển vất vả. Việc sản xuất không sử dụng thuốc trừ sâu, thuốc kích thích nên mã hàng hóa không bắt mắt… “Muốn bà con tin tưởng tham gia HTX, liên kết cùng thì mình phải nói được, làm được. HTX hướng dẫn bà con sản xuất nông nghiệp sạch, có truy xuất nguồn gốc và bao tiêu toàn bộ sản phẩm với giá cao hơn thị trường ít nhất 10%", Hòa chia sẻ. 

Năm 2018, gia đình anh Lầu Nhè Chán (xã Lũng Phìn) liên kết nuôi và cung cấp mật ong cho HTX nông nghiệp Po Mỷ. Nhờ được hướng dẫn kỹ thuật, lại có đầu ra ổn định nên tổng đàn ong của gia đình tăng nhanh và hiện anh Chán có 60 đàn ong. “Thu nhập từ nuôi ong cao và ổn định hơn nhiều so với trồng ngô, nuôi lợn, nuôi gà. Năm nay, thu nhập từ nuôi ong đạt gần 100 triệu đồng. Tôi sẽ tiếp tục nhân đàn, phấn đấu nuôi khoảng 100 đàn”, anh cho biết.

Ông Vàng Mí Say (xã Lũng Phìn) là một trong những hộ đầu tiên liên kết với HTX nông nghiệp Po Mỷ quyết định chuyển diện tích trồng ngô kém hiệu quả sang trồng khoai sâm. Được HTX hướng dẫn kỹ thuật trồng và bao tiêu sản phẩm nên cây khoai sâm đã giúp gia đình ông có thu nhập khá. Nhiều hộ trong xã đã thoát nghèo nhờ trồng khoai sâm.

Truyền cảm hứng khởi nghiệp bằng lợi thế địa phương

Từ việc chiều lòng du khách muốn đi mua mật ong và ngắm cảnh đẹp, gặp gỡ người địa phương, Hòa và các thành viên HTX đầu tư xây dựng khu nhà nghỉ theo mô hình du lịch nông nghiệp gắn với tài nguyên bản địa. Khu nhà nghỉ có diện tích 500m2 được làm bằng gỗ, tre, đất đỏ, có khu nhà ăn phục vụ những món đặc sản bản địa, chòi ngắm cảnh, cà phê ngoài trời, gian hàng giới thiệu đặc sản địa phương. Để thu hút khách hàng đồng thời giữ gìn bản sắc dân tộc, HTX chú trọng bản sắc riêng của người dân địa phương.

HTX nông nghiệp Po Mỷ hoạt động thành công đã và đang mang lại nhiều lợi ích cho cộng đồng người dân tộc thiểu số về các mặt: Kinh tế, văn hóa, xã hội. Theo đó, HTX tạo việc làm cho các thành viên và lao động địa phương; thúc đẩy phát triển kinh tế nông nghiệp theo hướng bền vững, góp phần tăng trưởng nền kinh tế địa phương. “Mô hình nông nghiệp - du lịch - văn hóa là thế mạnh của vùng cao nguyên đá Đồng Văn. Mô hình du lịch mới góp phần làm cho đời sống đồng bào dân tộc thêm ấm no”, Giám đốc Lưu Thị Hòa cho biết.

Trong quá trình hình thành và phát triển, HTX nông nghiệp Po Mỷ nhận được sự ủng hộ của chính quyền địa phương, sự hỗ trợ từ các chương trình mục tiêu quốc gia, dự án hỗ trợ đồng bào dân tộc thiểu số. Nhờ đó, mô hình của HTX ngày càng mở rộng, thu hút nhiều thành viên tham gia, doanh thu đạt 2 tỷ đồng/năm, tạo công ăn việc làm cho 8 lao động với mức lương trung bình từ 5 - 10 triệu đồng/tháng; tạo việc làm, nguồn thu ổn định cho hơn 50 hộ liên kết và mở ra hướng đi để bà con vươn lên thoát nghèo bền vững.

Thành công của HTX nông nghiệp Po Mỷ cho thấy, để nâng cao mọi mặt từ đời sống kinh tế - xã hội của người dân, việc phát triển mô hình kinh tế hợp tác chính là một trong những hướng đi đúng đắn.

Sự thành công của HTX nông nghiệp Po Mỷ không chỉ giúp người dân nơi đây phát triển sản xuất, nâng cao thu nhập để thoát nghèo bền vững, làm giàu ngay tại quê hương mà còn truyền cảm hứng cho đồng bào dân tộc thiểu số trên con đường khởi nghiệp với nông sản địa phương.

VÂN KHÁNH

Kỳ III: Nhân rộng những mô hình hợp tác xã hiệu quả