Giúp người dân thành lập HTX để thoát nghèo
Thời gian qua, HTX, kinh tế tập thể có vai trò quan trọng trong giảm nghèo đa chiều, cũng là xu thế tất yếu trong phát triển kinh tế thị trường ở nước ta. Đặc biệt là ở khu vực miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS), kinh tế tập thể là thành phần kinh tế quan trọng, lấy lợi ích kinh tế là trọng tâm, bao gồm lợi ích của thành viên, tập thể và Nhà nước, đồng thời coi trọng lợi ích chính trị, văn hoá, cộng đồng trong khu vực, góp phần thực hiện mục tiêu của công tác giảm nghèo.
Những năm gần đây, nguồn lực để hỗ trợ phát triển kinh tế tập thể, HTX được lồng ghép trong các chương trình mục tiêu quốc gia, đặc biệt là Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững. Khi HTX phát triển, các thành viên HTX sẽ được hưởng lợi và tạo công ăn việc làm, tăng thu nhập, giúp ổn định đời sống, thúc đẩy kinh tế - xã hội địa phương phát triển.
Thành công của HTX Yến Dương (Thái Nguyên), Po Mỷ (Tuyên Quang) là hai trong số rất nhiều HTX trên cả nước giúp người dân thoát nghèo là minh chứng.
Ông Hoàng Xuân Lương, nguyên Thứ trưởng, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc (nay là Bộ Dân tộc và Tôn giáo) cho biết, một trong những thành công của Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021 - 2025 là đã phát huy nội lực vươn lên thoát nghèo của chính người dân. Nhiều địa phương tạo được các mô hình sinh kế, mô hình về hộ, tổ hợp tác, đặc biệt là các HTX. Đồng bào DTTS chủ động, gắn kết chặt chẽ trong việc hợp tác, liên kết với nhau, hình thành tổ sản xuất hoạt động trong cùng lĩnh vực.
Để giải bài toán giảm nghèo hiệu quả, ông Lương cho rằng, các địa phương cần đặc biệt quan tâm giải quyết việc làm để giúp người dân thoát nghèo. Đầu tiên là giải quyết việc làm tại chỗ chính là thông qua tổ hợp tác và HTX, bởi mỗi tổ hợp tác liên kết lại với nhau, cùng trồng một loại cây hay nuôi cùng một loại con đã có thể giúp giải quyết việc làm, nâng cao thu nhập cho khoảng 10 lao động địa phương. Đồng thời, cần thúc đẩy hoạt động liên kết để tiêu thụ sản phẩm, giúp tạo đầu ra sản phẩm cho tổ hợp tác, HTX thông qua cung cấp thông tin, hệ thống công nghệ hiện đại. Các cơ quan, ban, ngành, tổ chức chính trị - xã hội hỗ trợ các thành viên tổ hợp tác tận dụng công nghệ, mạng xã hội để phổ biến, giới thiệu sản phẩm và kết nối giao thương trực tiếp trên môi trường mạng.
TS Trần Văn Ơn, cố vấn quốc gia Chương trình mỗi xã một sản phẩm (OCOP) cho rằng, để thực hiện hiệu quả Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững khu vực miền núi không còn cách nào khác là thành lập các HTX. Bởi, HTX hình thành, phát triển góp phần nâng cao sinh kế cho đồng bào dân tộc miền núi thông qua tạo việc làm và thu nhập. Có HTX, người dân sẽ có sức mạnh tập thể, động lực để giúp nhau thoát nghèo bền vững.
Theo TS Trần Văn Ơn, dư địa phát triển kinh tế tập thể, HTX vùng miền núi còn rất lớn, nhưng để phát triển các HTX thì lại không hề dễ. Đơn cử, để đồng bào DTTS khởi nghiệp thông qua mô hình HTX, điểm yếu lớn nhất của người dân nơi đây là họ không biết mình đang có trong tay nguồn lực lớn về tài nguyên bản địa, không biết những thứ mình có sẵn là điều kiện vô cùng thuận lợi để khởi nghiệp. Trên thực tế, cộng đồng nào cũng giàu tri thức bản địa, sẵn các nguồn vốn khác nhau, có sản vật riêng như giống cây trồng, vật nuôi mà chỉ ở vùng đó mới có, hoặc "công nghệ" bí truyền từ nhiều đời. Đó là cái cộng đồng có mà các đại gia, doanh nghiệp xuyên quốc gia không có. “Nhiều người cứ nghĩ, phải có tiền mới làm được HTX, nhưng thực ra không phải. Mọi HTX, doanh nghiệp cộng đồng do tôi thúc đẩy thành lập hoặc thực hiện tái cấu trúc đều vận dụng nguyên tắc đa dạng hóa nguồn vốn. Những vốn khác có thể chuyển thành tiền, hộ dân có đất chưa biết để làm gì có thể góp vào HTX; sức lao động cũng là vốn, dân đi cuốc đất, dựng nhà, trồng trọt cho HTX… đều tính thành ngày công và quy đổi sang góp vốn cho HTX; vốn hiện vật, cây tre, cây mỡ làm xưởng, làm nhà đều quy ra tiền đóng góp vào. Đây chính là cách chúng tôi gây dựng các HTX, doanh nghiệp cộng đồng từ 0 đồng như Sapanapro (Tả Phìn, Sa Pa, Lào Cai), Nậm Đăm (Quản Bạ, Hà Giang), DK Natura (Yên Ninh, Phú Lương, Thái Nguyên)….”, ông Ơn cho hay.
Bên cạnh đó, việc ứng dụng công nghệ, chuyển đổi số với người dân, HTX ở thành thị đã khó, với người dân, HTX vùng DTTS còn khó hơn. “Để kinh tế tập thể, HTX thực sự trở thành đòn bẩy, “bà đỡ mát tay” trong thực hiện mục tiêu giảm nghèo khu vực miền núi cùng với yếu tố ngoại lực (nguồn vốn Chương trình mục tiêu quốc gia, nguồn tài trợ của các tổ chức phi chính phủ và tổ chức thiện nguyện) thì vai trò nội lực của người dân địa phương là rất quan trọng trong việc hình thành và phát triển các HTX”, TS Trần Văn Ơn nhấn mạnh.
HTX là cộng đồng cùng chí hướng, giúp nhau thoát nghèo
Từ thực tế triển khai mô hình kinh tế tập thể, các HTX trên địa bàn, ông Cao Hùng Dũng, Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh Tuyên Quang cho biết, một số HTX nông lâm nghiệp trên địa bàn tỉnh đã tận dụng tốt lợi thế địa phương và vai trò “bà đỡ” để hỗ trợ nông dân tiêu thụ sản phẩm. Nhiều HTX đã không ngừng nỗ lực tìm tòi, phát huy tiềm năng, lợi thế sẵn có tại cơ sở để xây dựng các mô hình sản xuất hiệu quả. Cùng với đó, chủ động tìm hiểu thị trường, liên kết sản xuất với các đơn vị trong và ngoài tỉnh để tạo việc làm cho người lao động. Nhờ vậy, HTX không chỉ đảm bảo lợi ích kinh tế cho thành viên mà còn góp phần ổn định sản xuất tại địa phương. Trong xu thế hội nhập, nhu cầu về nông sản sạch, có nguồn gốc rõ ràng, tiêu chuẩn cao ngày càng tăng. Đây là cơ hội để kinh tế hợp tác phát triển. Tuy nhiên, để HTX trở thành trụ cột của kinh tế nông thôn rất cần sự đồng hành của Nhà nước trong việc hoàn thiện cơ chế, chính sách hỗ trợ về đất đai, vốn vay, cơ sở hạ tầng và đào tạo nhân lực.
Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam Cao Xuân Thu Vân cho biết, đầu năm 2025, cả nước có 33.557 HTX. Các HTX thu hút hơn 6,139 triệu thành viên (phần lớn là đại diện gia đình). Hiện có trên 4.000 HTX tham gia liên kết theo chuỗi giá trị, chiếm gần 13% tổng số HTX. Các hình thức liên kết này ngày càng đa dạng, tập trung vào các công đoạn khác nhau trong chuỗi giá trị. Trong hơn 5.300 chủ thể tham gia sản xuất sản phẩm OCOP, có 38,1% là từ các HTX.
Sản phẩm của HTX Yến Dương (Tuyên Quang) được giới thiệu tại các hội chợ nhằm tiếp cận khách hàng.
Hiện các chính sách về giảm nghèo và phát triển kinh tế tập thể, HTX vùng đồng bào DTTS đã có. Để thu hút nhiều người tham gia HTX cần phát huy vai trò nòng cốt của hệ thống Liên minh HTX Việt Nam trong việc bảo vệ quyền, lợi ích cho HTX thành viên. Đi liền với đó là chú trọng phát triển các HTX theo hướng chuỗi giá trị để mang lại giá trị lớn về chất lượng, số lượng nông sản. “Thời gian tới cần tiếp tục hỗ trợ HTX về nguồn lực cũng như hỗ trợ kết nối tiêu thụ sản phẩm, vì nội lực HTX còn mỏng. Nhất là việc hỗ trợ HTX đưa nông sản vào hệ thống siêu thị đang gặp khó khăn do cơ chế của chính các siêu thị, nên cần đẩy mạnh bằng các cơ chế, chính sách cho vay ưu đãi để hỗ trợ HTX đa dạng đầu ra, đầu tư máy móc, bao bì, xây dựng thương hiệu… Đặc biệt, các địa phương vùng miền núi nên đẩy mạnh mô hình tổ hợp tác vì đây là mô dễ hình thành, phù hợp với đặc thù dân cư thưa thớt nhưng vẫn đảm bảo tính cộng đồng cao. Sau đó, khi tổ hợp tác ổn định sẽ phát triển lên HTX thì nền tảng của HTX sẽ vững vàng và thuận lợi trong thu hút thành viên, mở rộng quy mô...”, bà Vân nhấn mạnh.
Mô hình HTX đang trở thành đòn bẩy, bệ đỡ và điểm tựa cho nông dân nói chung, cho người dân các khu vực khó khăn, miền núi nói riêng để giúp họ phát triển sinh kế. Nhiều mô hình HTX đem lại giá trị kinh tế cao, chuyển giao nhanh các tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất, tăng thu nhập cho thành viên người lao động, góp phần giảm nghèo bền vững tại địa phương.
VÂN KHÁNH
