Dự kiến hỗ trợ tối đa 3 triệu đồng/người để đổi xe xăng sang xe điện
Theo thống kê, đến cuối năm 2024, tổng số phương tiện cơ giới trên địa bàn Hà Nội đã vượt mốc 9,2 triệu chiếc, trong đó có khoảng 6,9 triệu xe máy. Tốc độ gia tăng phương tiện lên đến 4 - 5%/năm, gấp nhiều lần khả năng mở rộng hạ tầng. Hệ quả là tình trạng ùn tắc, ô nhiễm và áp lực lên không gian đô thị ngày càng nghiêm trọng.
Đặc biệt, giao thông sử dụng nhiên liệu hóa thạch là một trong 5 nguồn phát thải lớn nhất gây ô nhiễm không khí tại Thủ đô. Nhiều thời điểm trong năm, chất lượng không khí ở Hà Nội nằm trong nhóm kém nhất thế giới, theo số liệu từ Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia.
Trước thực trạng này, ngày 12/7, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị số 20/CT-TTg, yêu cầu Hà Nội “xóa sổ” xe máy xăng tại khu vực Vành đai 1 từ ngày 1/7/2026, tiếp đến là hạn chế ô tô cá nhân chạy xăng dầu trong Vành đai 2 từ năm 2028, và đến 2030 sẽ là toàn bộ phương tiện cá nhân chạy xăng bị cấm trong phạm vi Vành đai 3.
Để hiện thực hóa lộ trình chuyển đổi này, Hà Nội đang hoàn thiện dự thảo Nghị quyết trình HĐND thành phố vào kỳ họp tháng 9. Trong đó, thành phố dự kiến hỗ trợ trực tiếp bằng tiền cho người dân có xe máy chạy xăng hoặc diesel (đăng ký trước thời điểm nghị quyết có hiệu lực) tại các vùng phát thải thấp, khi chuyển đổi sang phương tiện xanh (có giá trị từ 15 triệu đồng trở lên). Mức hỗ trợ 3 triệu đồng/xe đối với cá nhân; 4 triệu đồng/xe đối với hộ cận nghèo; 5 triệu đồng/xe đối với hộ nghèo. Mỗi cá nhân được hỗ trợ tối đa 1 xe đến hết năm 2030.
Cùng với đó, TP Hà Nội cũng có kế hoạch hỗ trợ vay vốn ưu đãi với lãi suất 3 - 5%/năm, hạn mức 100% giá trị hợp đồng, thời gian vay tối đa 5 năm cho các đơn vị dịch vụ công ích, đơn vị vận tải hành khách (trừ xe buýt) và vận tải hàng hóa, doanh nghiệp đầu tư cơ sở thu hồi, tái chế xe cũ; miễn 100% lệ phí trước bạ và lệ phí đăng ký biển số đối với phương tiện giao thông xanh từ ngày nghị quyết có hiệu lực đến hết năm 2030. Đồng thời, TP Hà Nội cũng sẽ thu phí lưu thông và điều chỉnh giá dịch vụ trông giữ sẽ áp dụng theo lộ trình đối với xe phát thải gây ô nhiễm.
Nhằm bảo đảm thực hiện mục tiêu trên, UBND TP Hà Nội yêu cầu phải có tối thiểu 10% chỗ đỗ xe tại công trình hiện hữu có trụ sạc trước cuối năm 2026; tối thiểu 30% chỗ đỗ tại dự án mới phải có trụ sạc. Các dự án đầu tư hạ tầng trạm sạc công cộng sẽ được ngân sách hỗ trợ 70% lãi vay ngân hàng trong 5 năm đầu. Dự án bến xe, bãi đỗ có từ 30% chỗ đỗ gắn trụ sạc được hỗ trợ 50% chi phí giải phóng mặt bằng, 100% tiền thuê đất trong 5 năm đầu.
TP Hà Nội khuyến khích các nhà đầu tư tham gia phát triển hạ tầng giao thông năng lượng sạch qua hình thức PPP (đối tác công - tư). Các nhà đầu tư này sẽ được ưu tiên giao đất và hỗ trợ 100% tiền thuê đất tại các vị trí quy hoạch đến hết năm 2033.
Cần giải pháp đồng bộ, hỗ trợ thực chất
Dù đồng tình với chủ trương xanh hóa giao thông, nhiều người dân Thủ đô vẫn bày tỏ băn khoăn về mức hỗ trợ tài chính cũng như hạ tầng phục vụ quá trình chuyển đổi từ xe xăng sang xe điện.
Chị Lan Anh (phường Yên Hòa) chia sẻ: “Vợ chồng tôi làm việc ở phố Bà Triệu, còn hai con đang học tại khu vực Thành Công. Gia đình hiện sử dụng hai xe máy để đi lại vì xe buýt không thuận tiện, phải chuyển tuyến nhiều lần. Khi Hà Nội cấm xe máy xăng vào khu vực Vành đai I, chúng tôi buộc phải chuyển sang xe máy điện. Tuy nhiên, để mua hai xe mới, chi phí sẽ khoảng 40 - 50 triệu đồng, trong khi mức hỗ trợ chỉ 3 triệu đồng/người. Khoản chênh lệch lớn này thực sự là một gánh nặng đối với gia đình tôi”.
Nói về chủ trương chuyển đổi xe xăng sang xe điện, chị Trần Vân Anh ở phố Hàng Khay nói: “Tôi hoàn toàn ủng hộ mục tiêu lâu dài là giảm ô nhiễm không khí, cải thiện chất lượng sống và xây dựng một Thủ đô xanh, sạch, văn minh hơn. Ai sống trong khu phố cổ như chúng tôi đều thấu hiểu cảnh ngột ngạt vì khói bụi, tiếng ồn từ phương tiện cá nhân, nhất là vào giờ cao điểm. Việc cấm xe xăng, nếu được thực hiện bài bản, chắc chắn sẽ giúp cải thiện môi trường sống”.
Tuy nhiên, theo chị Vân Anh, điều khiến chị và nhiều người dân khu phố cổ lo ngại là mức hỗ trợ chuyển đổi phương tiện vẫn còn thấp so với thu nhập của phần lớn cư dân, đặc biệt là lao động phổ thông. Bên cạnh đó, hạ tầng phục vụ xe điện như trạm sạc vẫn là bài toán nan giải, khi phần lớn nhà trong phố cổ đều chật hẹp, xuống cấp, tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn cháy nổ.
TS Khương Kim Tạo, nguyên Phó Chánh Văn phòng Ủy ban An toàn giao thông Quốc gia cho rằng, việc cấm xe máy xăng trong khu vực Vành đai 1 thể hiện quyết tâm mạnh mẽ trong bảo vệ môi trường và sức khỏe cộng đồng. Tuy nhiên, vấn đề không còn là “có làm hay không”, mà là “làm sao cho hiệu quả”. Theo ông, các bộ ngành cần rà soát, chủ động đề xuất giải pháp phù hợp với trách nhiệm và năng lực của mình. Ví như ngành điện, cần tính toán lượng xe cần chuyển đổi, quãng đường di chuyển trung bình mỗi ngày, từ đó xác định nhu cầu tiêu thụ điện và năng lực cung ứng. Hệ thống truyền tải, lưới điện và trạm sạc cũng cần được quy hoạch đồng bộ, tránh gây quá tải cục bộ…
TS Nguyễn Xuân Quang (Viện Công nghệ Năng lượng, Đại học Bách khoa Hà Nội) nhấn mạnh, nhu cầu đi lại là thiết yếu, nên việc thay thế phương tiện quen thuộc bằng xe điện với quy mô lớn cần được thực hiện từng bước và chính sách hỗ trợ rõ ràng. Ông đề xuất miễn phí đăng ký xe điện, hỗ trợ chương trình đổi xe xăng sang xe điện với giá hợp lý hoặc thành lập sàn giao dịch xe máy cũ theo cơ chế thị trường. Đồng thời, cần xây dựng quy trình xử lý pin cũ, chất thải từ xe điện, ban hành quy chuẩn phòng cháy chữa cháy cho trạm sạc tại khu dân cư.
GS.TS Từ Sỹ Sùa (Trường Đại học Giao thông vận tải) đề nghị, Hà Nội đẩy mạnh đầu tư hệ thống vận tải công cộng sử dụng năng lượng sạch, phát triển bãi đỗ xe giá rẻ và khuyến khích người dân đổi xe xăng cũ lấy xe điện mới. Việc chuyển đổi cần gắn với sự phối hợp giữa chính quyền, doanh nghiệp và người dân, đảm bảo hạ tầng, kỹ thuật đi trước một bước.
Minh Châu
