Cục Quản lý đại dương và khí quyển quốc gia Mỹ (NOAA) vừa công bố kết quả so sánh theo Đạo luật Bảo vệ Động vật có vú Biển. Báo cáo này rà đã soát khoảng 2.500 nghề cá của 135 quốc gia và vùng lãnh thổ đang tìm cách xuất khẩu cá và các sản phẩm cá sang Mỹ.
Kết quả cho thấy, 240 nghề cá của 46 quốc gia bị từ chối công nhận tương đương, đồng nghĩa sản phẩm từ các nghề cá này sẽ không được phép nhập khẩu vào Mỹ kể từ ngày 1/1/2026. Cụ thể, theo phân loại có 3 nhóm: Nhóm 1 gồm các quốc gia được công nhận toàn bộ; nhóm 2 bị từ chối một phần và nhóm 3 bị từ chối toàn bộ. Trong đó, Việt Nam đang nằm trong nhóm 2 - tức chỉ một số nghề cá không đạt yêu cầu, trong khi các nghề khác vẫn được phép xuất khẩu bình thường.
Hiệp hội Chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) cho biết, một số sản phẩm thuộc nhóm nghề cá không được công nhận vào thị trường Mỹ từ năm 2026, theo kết quả rà soát của NOAA như: Cá mú, cua biển, mực nang, cá ngừ (cá ngừ mắt to, cá ngừ vằn, cá ngừ vây vàng), cá thu, tôm hùm, cá đối, cá kiếm, cá cờ, cá hố, cá dũa (cá nục heo), cá hồng, cá bơn dẹt, cá đáy…
Cũng theo báo cáo của NOAA, mặc dù Việt Nam đã có quy định cấm cố ý giết hại và đang thực hiện các chương trình giám sát như kiểm tra cảng, bắt buộc ghi nhật ký đánh bắt nhưng không phải tất cả tàu cá đều được giám sát và không phải tất cả tàu đều phải báo cáo việc đánh bắt ngoài ý muốn động vật có vú ở biển. Một số quần thể động vật biển có vú như cá heo có nguy cơ tuyệt chủng cao tại Việt Nam sống cùng khu vực có nghề cá mà ngư dân đang sử dụng ngư cụ (lưới rê, lưới giăng…) có nguy cơ tương tác (gây hại) cao với chúng và có nguy cơ dẫn đến đánh bắt vượt giới hạn ngoài ý muốn.
Tương tự, với cá ngừ, dù Việt Nam có áp dụng một số biện pháp giảm thiểu và dự kiến loại bỏ dần một số tàu của ngư dân đang dùng lưới rê trôi khai thác cá ngừ, nhưng chưa nêu rõ kế hoạch áp dụng cụ thể cho từng nghề cá cũng như hiệu quả thực tế của các biện pháp này còn chưa rõ ràng.
Theo VASEP, động thái này có thể tác động đáng kể tới xuất khẩu thủy sản Việt Nam, khi Mỹ từng là thị trường lớn nhất. 6 tháng đầu năm nay, Mỹ nhập khẩu khoảng 905 triệu USD thủy sản từ Việt Nam, tăng gần 18% so với cùng kỳ năm 2024. Năm 2024, kim ngạch thủy hải sản Việt Nam sang Mỹ đạt 2,1 tỷ USD, chiếm hơn 20% tổng giá trị toàn ngành. Như vậy, nếu bị hạn chế nhập khẩu, doanh nghiệp, ngư dân trong nước có nguy cơ mất thị phần, đồng thời phải tăng đầu tư cho hệ thống giám sát, chứng minh khai thác bền vững và tuân thủ quy định bảo vệ động vật biển.
Hồi tháng 3, Mỹ ra quyết định sơ bộ rằng các biện pháp bảo tồn động vật biển có vú của Việt Nam chưa đạt chuẩn đối với 12 phương thức khai thác, trong đó có lưới rê, lưới vây, lưới kéo và câu vàng. Những sản phẩm như cá ngừ mắt to, cá ngừ vây xanh, cá ngừ vây vàng, cá ngừ sọc dưa, cá kiếm, mực, cá mú, cá thu, cá hồng và cua được cảnh báo sẽ gặp khó khăn khi vào thị trường này.
Cũng theo VASEP, NOAA vẫn cho phép các quốc gia bị từ chối có thể nộp đơn xin đánh giá lại sau ngày 1/1/2026. Đây được xem là cơ hội cho Việt Nam nếu kịp thời khắc phục các vấn đề kỹ thuật và minh bạch chuỗi khai thác. VASEP đang chờ Bộ NN&MT làm việc với cơ quan chức năng Mỹ để trao đổi, thống nhất hướng xử lý. Sau khi có kết quả, VASEP sẽ cùng nhà chức trách hỗ trợ doanh nghiệp hoàn thiện hồ sơ, thủ tục kỹ thuật nhằm đáp ứng yêu cầu từ Mỹ.
Hiệp hội nhận định, Việt Nam cần sớm xây dựng khung pháp lý đầy đủ về bảo tồn động vật biển có vú, đồng thời cung cấp kịp thời thông tin cần thiết cho phía Mỹ.
ĐỨC THỌ
