Trong nhiều năm qua, lĩnh vực truyền thông, báo chí luôn thu hút số lượng lớn thí sinh đăng ký ứng tuyển. Minh chứng rõ nhất là bức tranh điểm chuẩn của lĩnh vực báo chí, truyền thông các năm gần đây. Đơn cử tại mùa tuyển sinh năm 2024, với phương thức xét điểm thi tốt nghiệp THPT, ngành truyền thông đa phương tiện có điểm chuẩn cao nhất Học viện Báo chí và Tuyên truyền với 28,25 điểm (thang điểm 30) ở tổ hợp C15 (ngữ văn, toán học và khoa học xã hội), trung bình 9,41 điểm/môn mới đỗ. Tiếp đó là ngành truyền thông đại chúng, cũng ở tổ hợp này, với 28,05 điểm.
Hay tại Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia Hà Nội), ngành báo chí cũng cao chót vót với 29,03 điểm khối C00.
Ngành báo chí Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia TPHCM cũng lấy đến 28,8 điểm khối C00.
Tại Trường Đại học Thăng Long, ngành truyền thông đa phương tiện có điểm chuẩn cao nhất, 26,23 điểm với phương thức kết hợp giữa điểm thi tốt nghiệp THPT và chứng chỉ tiếng Anh quốc tế. Học viện Phụ nữ Việt Nam, điểm chuẩn của ngành truyền thông đa phương tiện năm 2024 là 26 điểm.
Theo báo cáo của cơ quan quản lý nhà nước, nhân sự hoạt động trong lĩnh vực báo chí khoảng 41.000 người. Tính đến tháng 12/2024, khoảng 21.000 nhà báo được cấp thẻ nhà báo. Trong đó có bằng tốt nghiệp đại học trở lên chuyên ngành báo chí hơn 31,2%; bằng tốt nghiệp đại học trở lên chuyên ngành khác trên 68,7%.
Báo chí đang đối mặt với sự thay đổi lớn khi một số cơ quan bị sáp nhập, giải thể nhằm tối ưu hóa quản lý và giảm áp lực tài chính. Điều này khiến môi trường làm việc trở nên khắc nghiệt hơn. Nhiều phóng viên, biên tập viên đối diện nguy cơ mất việc hoặc chuyển đổi công tác. Theo ước tính, 41.000 người làm việc liên quan đến báo chí bị tác động bởi việc giải thể và sáp nhập cơ quan báo chí, trong đó có đến cả ngàn người làm báo (biên chế, lao động hợp đồng dài hạn, ngắn hạn) có nguy cơ mất vị trí việc làm, mất thu nhập. Có gia đình cả vợ chồng cùng làm trong một cơ quan báo thuộc diện tinh giản…
Tuy nhiên, khi cơ hội nhóm ngành báo chí giảm đi, thì nhóm ngành truyền thông (như truyền thông đa phương tiện, truyền thông đại chúng, quan hệ công chúng) vẫn được đánh giá là hấp dẫn với cơ hội nghề nghiệp rộng mở trong tương lai.
TS Nguyễn Phi Long, Trưởng phòng Đào tạo Học viện Phụ nữ Việt Nam cho rằng, theo học báo chí, truyền thông sau này làm việc trong lĩnh vực báo chí chỉ là một trong những chuẩn đầu ra của ngành. Trong thời đại công nghệ số, lĩnh vực truyền thông đa phương tiện có ở mọi mặt của đời sống xã hội, do đó cơ hội việc làm rất rộng, không chỉ dừng lại ở lĩnh vực báo chí nên thí sinh yêu thích ngành học này có thể yên tâm về cơ hội việc làm. "Thực tế, sinh viên theo học ngành báo chí, truyền thông có thể kiếm được việc làm phù hợp với năng lực, sở trường ngay khi chưa ra trường", ông Long nói.
PGS, TS Phạm Mạnh Hà (Trường Đại học Giáo dục - Đại học Quốc gia Hà Nội) cho rằng, sinh viên báo chí hoàn toàn có thể tận dụng nền tảng kiến thức và kỹ năng đã được đào tạo để phát triển sự nghiệp trong nhiều lĩnh vực liên quan. Truyền thông doanh nghiệp, marketing nội dung, truyền thông số và quản lý mạng xã hội… đặc biệt là quan hệ công chúng và sản xuất nội dung độc lập là những ngành được đánh giá cao, phù hợp với xu thế hiện tại. Đây đều là những ngành nghề mà sinh viên báo chí có thể theo đuổi để kiến thức, kỹ năng 4 năm học báo chí không bị lãng phí.
“Sinh viên báo chí cần thích ứng bằng cách phát triển năng lực đa nền tảng, hiểu biết công nghệ số và phân tích dữ liệu. Mô hình việc làm của các bạn cũng linh hoạt hơn với nhiều hình thức như cộng tác viên, làm việc tự do. Tôi tin rằng khi sinh viên có tư duy đổi mới và khả năng thích nghi vẫn sẽ tìm được công việc phù hợp với ngành học”, PGS, TS Phạm Mạnh Hà chia sẻ thêm.
Theo lãnh đạo nhiều cơ quan báo chí, việc tinh giản, sáp nhập cơ quan báo chí cũng là cơ hội cho những người có kỹ năng phù hợp với xu hướng mới. Sinh viên có năng lực, ham học hỏi vẫn có cơ hội việc làm và phát triển xa hơn trong ngành báo chí. Ông Phạm Trung Tuyến, Phó Giám đốc VOV Giao thông (Đài Tiếng nói Việt Nam) cho rằng, nếu thực sự có kỹ năng báo chí, người làm nghề sẽ không bao giờ lo thiếu việc làm. "Những người rời khỏi cơ quan báo chí nếu thực sự có kỹ năng nghề nghiệp sẽ nhanh chóng tìm được việc làm mới. Tất nhiên, đó phải là những công việc đòi hỏi họ thực sự lao động, vận dụng kinh nghiệm của mình, chứ không thể làm qua loa mà mong được hưởng thành quả", ông Tuyến nói.
ThS Nguyễn Thị Thu Trà, giảng viên Học viện Báo chí và Tuyên truyền nhấn mạnh, dù thị trường báo chí cạnh tranh khốc liệt, nhưng luôn có chỗ cho người thực sự giỏi và đam mê. Các tòa soạn, đài phát thanh, truyền hình từ Trung ương đến địa phương vẫn cần nhân sự chất lượng. Tuy nhiên, để theo đuổi nghề bền vững, điều cốt lõi vẫn là đam mê, tinh thần yêu nghề và sự nỗ lực rèn luyện cả về tri thức, đạo đức, kỹ năng ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường. Trong bối cảnh báo chí không ngừng biến đổi, cơ hội vẫn rộng mở với người có chuyên môn vững vàng và khả năng thích ứng. Việc trang bị kiến thức, kỹ năng sớm sẽ là nền tảng quan trọng giúp sinh viên tìm được vị trí phù hợp và phát triển sự nghiệp lâu dài.
Theo các chuyên gia về lao động, ngành truyền thông đa phương tiện có rất nhiều cơ hội tham gia vào thị trường lao động chất lượng cao, bao gồm các tổ chức quốc tế, liên chính phủ, các đơn vị công lập và tập đoàn, công ty ngoài công lập được tạm chia các nhóm vị trí việc làm sau đây: Thứ nhất, làm chuyên viên thiết kế đồ họa, thiết kế và sản xuất phim quảng cáo, kỹ thuật âm thanh và hình ảnh, thiết kế trò chơi điện tử, quảng cáo, quan hệ công chúng, quản trị truyền thông, quản trị website, tổ chức sự kiện. Thứ hai, làm cán bộ quản lý, phóng viên, biên tập viên, sản xuất chương trình, dẫn chương trình tại các cơ quan, tổ chức thuộc lĩnh vực truyền hình, báo chí - truyền thông. Thứ ba, làm cán bộ phụ trách, quản lý truyền thông trong các tổ chức quốc tế, tổ chức liên chính phủ, tổ chức phi chính phủ, đơn vị sự nghiệp và các tổ chức xã hội khác. Thứ tư, trở thành nhà khởi nghiệp và làm chủ doanh nghiệp trong lĩnh vực sản xuất, kinh doanh sản phẩm truyền thông đa phương tiện. Thứ năm, trở thành nhà khoa học nghiên cứu, giảng dạy về lĩnh vực truyền thông tại các viện và trung tâm nghiên cứu, cơ sở đào tạo chuyên nghiệp như trường đại học, cao đẳng, cơ sở đào tạo nghề…
Cơ hội là vậy, song để đáp ứng được một trong những vị trí việc làm nói trên, người làm truyền thông đa phương tiện phải hội tụ những phẩm chất có tính quyết định. Ngoài kiến thức chuyên môn theo từng lĩnh vực, năng lực ngoại ngữ và tin học, những người làm truyền thông đa phương tiện cần phải có: khả năng lãnh đạo, quản lý dự án, khả năng làm việc nhóm và làm việc độc lập, năng lực sáng tạo, sự nhanh nhạy và khả năng nắm bắt vấn đề mới… Có thể thấy cơ hội lớn cùng với thách thức mang tính thời đại dành cho những người theo đuổi ngành truyền thông đa phương tiện nhưng suy cho cùng, thách thức đó dành cho tất cả những ai muốn thành công trong thời đại công nghệ 4.0.
