Mô hình chính quyền địa phương 2 cấp sẽ không chỉ cải thiện môi trường đầu tư mà còn góp phần định vị lại bản đồ FDI của Việt Nam, hướng tới thu hút dòng vốn chất lượng cao.
Chính quyền địa phương 2 cấp: Định vị lại bản đồ FDI
Theo các chuyên gia, sáp nhập tỉnh, thành không chỉ là cuộc cải cách hành chính đơn thuần mà còn là đòn bẩy mạnh mẽ để kiến tạo các đơn vị hành chính có quy mô đủ lớn, đủ tầm phát triển và kết nối. Các cực tăng trưởng mới trên bản đồ phát triển vùng có thể sẽ được thiết lập.
Từ góc độ doanh nghiệp FDI, ông Phạm Quang Long, Giám đốc kinh doanh Công ty Allied Movers (Hoa Kỳ) tại Việt Nam chia sẻ, cải cách này kỳ vọng tinh gọn bộ máy, phân định rõ chức năng giữa các cấp, qua đó nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước tại địa phương, đặc biệt là củng cố niềm tin của nhà đầu tư nước ngoài vào một môi trường đầu tư minh bạch, thông thoáng hơn.
TS Đặng Thảo Quyên, Chủ nhiệm cấp cao Bộ môn Kinh doanh quốc tế (Đại học RMIT Việt Nam) kỳ vọng, mô hình này nhằm giảm bớt sự phân chia hành chính, làm cho quy trình phê duyệt dự án nhanh hơn và đồng bộ hơn, từ đó giảm chi phí giao dịch và thời gian cho các nhà đầu tư. “Nếu được triển khai bài bản, mô hình chính quyền địa phương 2 cấp góp phần định vị lại bản đồ FDI của Việt Nam, hướng tới thu hút dòng vốn chất lượng cao, công nghệ tiên tiến và thân thiện môi trường”, bà Quyên khẳng định.
Nhìn lại “bảng tổng sắp” thu hút FDI hiện tại, số liệu từ Cục Đầu tư nước ngoài (Bộ Tài chính) cho thấy, TPHCM đứng đầu với hơn 59,723 tỷ USD vốn đăng ký, tính lũy kế đến hết tháng 5/2025; trong top 10 còn có: Hà Nội, Bình Dương, Đồng Nai, Bà Rịa - Vũng Tàu, Hải Phòng, Bắc Ninh, Quảng Ninh, Thanh Hóa và Long An.
Không chỉ là con số và cũng không chỉ là thứ hạng, điều quan trọng là sau sáp nhập, nhiều địa phương sẽ cộng hưởng được tiềm năng, lợi thế để thu hút vốn FDI cho phát triển kinh tế - xã hội. Từ ngày 1/7, khi các địa phương được sáp nhập chính thức vận hành, “bảng tổng sắp” trên sẽ có thay đổi đáng kể, dù vị trí thứ nhất chắc chắn vẫn thuộc về đầu tàu kinh tế của cả nước là TPHCM, vì sau sáp nhập với Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu, TPHCM mới - có thêm khoản đầu tư 42,854 tỷ USD của Bình Dương và 38,187 tỷ USD của Bà Rịa - Vũng Tàu. Như vậy, chỉ riêng TPHCM mới đã “nắm trong tay” tổng cộng 143,282 tỷ USD, chiếm gần 28% tổng vốn FDI đăng ký còn hiệu lực ở Việt Nam.
Bắc Ninh cũng là ví dụ điển hình. Sau sáp nhập từ Bắc Ninh và Bắc Giang, tỉnh mới dự kiến thu hút số vốn FDI lên tới hơn 46 tỷ USD. Trong khi đó, Hải Phòng có thêm khoản vốn của Hải Dương (11,525 tỷ USD), để nâng tổng vốn thu hút được lên 44,483 tỷ USD, tiến sát Hà Nội, chắc chắn giữ vị trí cao trong top 10.
Cần vận hành trên nền tảng số hóa
Theo TS Đặng Thảo Quyên, để việc cải cách mô hình chính quyền địa phương 2 cấp thực sự tạo đột phá trong thu hút FDI, trước hết, Việt Nam cần chuẩn hóa quy trình hành chính và số hóa dịch vụ công. Theo đó, chính quyền địa phương 2 cấp cần vận hành trên nền tảng số hóa, minh bạch và thống nhất quy trình xử lý hồ sơ đầu tư. Việc triển khai hệ thống một cửa điện tử liên thông giữa các cấp sẽ giúp giảm thời gian, chi phí và tăng tính dự đoán cho nhà đầu tư.
Tiếp đó, cần tập trung vào nâng cao năng lực cán bộ địa phương. Cán bộ cấp xã và cấp tỉnh cần được đào tạo bài bản về quản lý đầu tư, pháp lý quốc tế và xúc tiến đầu tư. Việc này giúp đảm bảo tính chuyên nghiệp và khả năng hỗ trợ nhà đầu tư trong suốt vòng đời dự án.
Đồng quan điểm, ông Phạm Quang Long cho rằng, thành công của mô hình mới phụ thuộc vào sự rõ ràng, nhất quán trong thực thi chính sách từ Trung ương xuống địa phương và nâng cao năng lực của đội ngũ cán bộ cơ sở; đồng thời tiếp tục cập nhật, cải cách các quy định pháp luật liên quan (đất đai, đầu tư, xây dựng) cho phù hợp với mô hình 2 cấp. Bên cạnh đó, các địa phương chú trọng đào tạo cán bộ sau sáp nhập. "Khi thể chế đồng bộ và cán bộ đủ tầm, mô hình mới mới phát huy hiệu quả tối đa", ông Long nói.
Cũng theo ông Phạm Quang Long, mô hình chính quyền địa phương 2 cấp tạo điều kiện rút gọn các tầng nấc trung gian, do đó phải tận dụng để đơn giản hóa quy trình thủ tục hơn nữa. Đặc biệt, các khâu cấp phép đầu tư, phê duyệt dự án nên phân cấp mạnh và xóa bỏ tình trạng một hồ sơ “chạy lòng vòng” qua nhiều cấp. Việc phân quyền xuống cấp cơ sở được kỳ vọng rút ngắn thời gian xử lý và giảm chi phí phát sinh do chậm trễ cho nhà đầu tư.
Sức mạnh sẽ được cộng hưởng nhưng để thu hút đầu tư, theo các chuyên gia, địa phương sẽ phải nỗ lực hơn nữa trong cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh, cũng như sẵn sàng các yếu tố về hạ tầng, đất đai, nhân lực… Hơn nữa, sau sáp nhập, công tác quy hoạch cần được đẩy nhanh, tạo căn cứ thu hút mạnh mẽ hơn nữa nguồn lực FDI. Các chuyên gia lưu ý, để đạt kết quả như mong muốn, cần đảm bảo cơ chế phối hợp và đối thoại thường xuyên giữa chính quyền và cộng đồng doanh nghiệp. Lãnh đạo địa phương nên thiết lập kênh tiếp nhận phản hồi nhà đầu tư, định kỳ gặp gỡ doanh nghiệp FDI để lắng nghe, hiểu rõ điểm cần khắc phục, từ đó nhà đầu tư thêm tin tưởng vào thiện chí cải cách của địa phương.
Hoàng Long
