Người trẻ và trung niên chiếm khoảng 30% số ca đột qụy
Bộ Y tế cho biết, theo ghi nhận của Hội Đột qụy thế giới, mỗi năm có hơn 12,2 triệu ca đột qụy não mới, trong đó, hơn 16% xảy ra ở người trẻ từ 15 đến 49 tuổi. Dù được cứu sống nhưng 30 - 50% bệnh nhân đột qụy không hồi phục khả năng hoạt động độc lập và 15 - 30% bị khiếm khuyết vận động vĩnh viễn.
Theo thống kê của Bộ Y tế, mỗi năm tại Việt Nam có khoảng 200.000 người bị đột qụy, tỷ lệ tử vong khoảng 40%. Đặc biệt, số người trẻ bị đột qụy có xu hướng tăng. Người trẻ và trung niên chiếm khoảng 30% số ca đột qụy. Tỷ lệ đột qụy ở người trẻ tuổi trung bình tăng khoảng 2%/năm, trong đó số nam giới nhiều gấp 4 lần nữ.
Theo các chuyên gia y tế, có 2 dạng đột qụy ở người trẻ, bao gồm:
Đột quỵ do xuất huyết não: Chiếm khoảng 15% trường hợp đột qụy, xảy ra do thành động mạch xơ cứng và tạo ra vết nứt, vỡ, từ đó khiến máu bị chảy ra bên ngoài. Tình trạng đột qụy do xuất huyết não đặc biệt nguy hiểm, tỷ lệ tử vong cao.
Đột quỵ liên quan đến thiếu máu não cục bộ: Dạng đột qụy này phổ biến hơn, chiếm 85%. Nguyên nhân là do cục máu đông cản trở hoặc làm tắc nghẽn dòng máu di chuyển lên não để nuôi dưỡng các tế bào não.
Theo bác sĩ Phạm Văn Cường, Khoa Can thiệp mạch thần kinh (Bệnh viện Trung ương quân đội 108), sai lầm thường gặp ở những người bị đột qụy nhẹ là có cơn chóng mặt, đau đầu hoặc bị tê bì chân tay, mệt mỏi nhưng chủ quan vào giường nằm ngủ một giấc mong khỏe lại. Đáng tiếc, đa số khi tỉnh dậy đã ở trong tình trạng nặng hoặc rất nặng, đến viện mất đi cơ hội điều trị trong giờ vàng.
PGS, TS, BS Nguyễn Sinh Hiền, Giám đốc Bệnh viện Tim Hà Nội, Chủ tịch Hội Tim mạch TP Hà Nội cho biết, dù chưa tổng hợp phân tích số liệu chi tiết nhưng thực tế cho thấy, tình trạng các ca đột qụy ở người trẻ được bệnh viện tiếp nhận điều trị là khá nhiều so với cách đây 20 năm. Có những người thậm chí chưa đến 30 tuổi đã bị đột qụy. Đáng chú ý, không chỉ đột quỵ mà tình trạng đột tử cũng có dấu hiệu trẻ hóa.
“Cần phân biệt rõ đột qụy và đột tử. Đột qụy hay còn gọi là tai biến mạch máu não là khi việc cung cấp máu cho não bị giảm hoặc ngừng đột ngột, biểu hiện lâm sàng của tai biến mạch não có thể thoáng qua hoặc để lại di chứng yếu, liệt, thậm chí tử vong. Thường các ca này không tử vong ngay sau khi đột qụy mà là vài ngày, vài tháng nên bệnh nhân có nhiều cơ hội để can thiệp, điều trị hơn. Còn đột tử liên quan trực tiếp đến bệnh lý về tim, do nhịp tim bị rối loạn, tim co bóp không hiệu quả hoặc ngừng đột ngột khiến bệnh nhân chết ngay lập tức sau vài phút nếu không được cấp cứu kịp thời”, BS Hiền nhấn mạnh.
Thay đổi lối sống để phòng bệnh
Theo BS Nguyễn Sinh Hiền, hiện bệnh lý đột tử dường như đến sớm với những người trẻ do một số nhóm nguyên nhân như rối loạn nhịp tim bẩm sinh, do bản thân nạn nhân đã có mầm mống rối loạn nhịp tim nhưng không cẩn trọng trong quá trình vận động và làm việc, tập thể dục thể thao quá sức hoặc bị rối loạn điện giải khi làm việc dưới điều kiện quá nắng nóng, dẫn đến không kiểm soát được nhịp tim...
Không chỉ vậy, việc giới trẻ lạm dụng sử dụng điện thoại, thức đêm quá nhiều hoặc thường xuyên làm việc quá sức cũng là vấn đề đáng lo. Cuộc sống hiện đại với sự phát triển nhanh chóng của công nghệ, quá trình số hóa đã dẫn đến nhiều thay đổi trong lối sống, sinh hoạt. Các công việc dạng tĩnh, lao động chân tay ít hơn hoặc lượng vận động giảm nhiều sẽ dễ gây ra các bệnh lý về chuyển hóa. Một bộ phận người trẻ không chủ động xây dựng thói quen vận động, thể dục thể thao mỗi ngày.
Ngoài ra, chế độ ăn của giới trẻ thay đổi, ăn quá nhiều thức ăn chế biến từ động vật hoặc sử dụng thức ăn chế biến sẵn nhiều mỡ, muối, hút thuốc lá, uống nước ngọt… dẫn đến tình trạng tuổi còn rất trẻ nhưng đã mắc bệnh về huyết áp, tiểu đường, rối loạn mỡ máu, xơ vữa thành mạch, khiến máu khó lưu thông... gọi chung là nhóm bệnh do rối loạn chuyển hóa - tiền đề dẫn đến tình trạng đột tử, đột qụy.
Bên cạnh đó, tình trạng “stress” kéo dài, do nhiều người trẻ ép cơ thể và tâm trí làm việc cả ngày và đêm trong thời gian dài, áp lực công việc quá vất vả; thức đêm nhiều có thể gây rối loạn chức năng tế bào gan, khiến việc thải độc ở gan không bảo đảm, dẫn đến tích tụ chất độc trong cơ thể, gây tổn thương não, tim, gan...
Để phòng chống đột qụy, đột tử từ sớm, từ xa, đặc biệt là với giới trẻ, bác sĩ Nguyễn Sinh Hiền khuyến cáo, mọi người cần đi khám sức khỏe định kỳ mỗi năm ít nhất một lần để kịp thời phát hiện các triệu chứng bất thường, từ đó có giải pháp can thiệp kịp thời. Đặc biệt, những người trong gia đình có tiền sử bệnh lý tim mạch cần phải đi khám sàng lọc.
Đồng thời, người dân cần nghiêm túc thiết lập và thực hiện chế độ ăn cân đối giữa đạm, đường, mỡ, bảo đảm nhiều rau xanh, các loại hạt, hạn chế việc sử dụng thức ăn chiên, rán chế biến sẵn; xây dựng chế độ vận động hợp lý, thể dục tối thiểu 30 phút mỗi ngày.
“Tuy nhiên, một thực trạng là rất nhiều cuộc thi chạy gần đây có người đột tử hoặc đột qụy, nguyên nhân đa phần là người chạy vận động quá sức, kiệt sức. Do đó, cần truyền thông nâng cao nhận thức, những người tham gia cần có quá trình tập luyện phù hợp, hiểu và lắng nghe cơ thể, tuyệt đối không để bản thân rơi vào tình trạng nguy hiểm, vận động quá sức. Bên cạnh đó, giới trẻ cần tránh thức đêm, tăng cường vận động, không dùng các chất kích thích như thuốc lá, rượu, bia, ma túy...”, bác sĩ Nguyễn Sinh Hiền nhấn mạnh.
Duy Anh
