Tiền ảo - “miếng bánh ngọt” hay cái bẫy lừa đảo?

Liên tiếp những vụ lừa đảo nghìn tỷ 

Thời gian qua, cơ quan chức năng đã triệt phá nhiều vụ việc quy mô lớn. Tại TP Hà Nội, nhóm đối tượng do Nguyễn Hòa Bình, còn gọi là “Shark Bình” cầm đầu đã phát hành và bán 33,2 tỷ token mang tên Antex cho khoảng 30.000 nhà đầu tư, thu về 4,5 triệu USDT (USDT là đồng tiền số, tương đương 117 tỷ đồng). Điều tra cho thấy số tiền này nhanh chóng bị rút khỏi ví điện tử, trong khi dự án gần như “bốc hơi”. Khối tài sản 900 tỷ đồng liên quan đã bị phong tỏa. 

Tại Hưng Yên, đường dây WorldMall.app do Bùi Quang Minh tổ chức dụ dỗ hàng nghìn người tham gia bằng cam kết lãi 8 - 21%/năm, phát hành đồng tiền ảo WM, tổ chức hội thảo và phát trực tiếp rầm rộ, thậm chí dựng hình ảnh lãnh đạo người nước ngoài để tạo niềm tin. Thực chất, đây là mô hình Ponzi: lấy tiền của người sau trả cho người trước đến khi dòng tiền đứt gãy. Cũng tại địa phương này, chuyên án Toptrade1 bị triệt phá khi nhóm tội phạm thuê lập trình viên ẩn danh xây dựng phần mềm “giao dịch BO”, livestream kêu gọi đầu tư với lời hứa “lợi nhuận siêu khủng”. Chúng khoe kim cương giả, xe sang mô hình, dựng đoạn chat giả mạo để tạo niềm tin, lôi kéo hàng ngàn người với tổng giao dịch lên tới 100 triệu USDT (hơn 2.600 tỷ đồng). 

Tại Phú Thọ, nhóm đối tượng dựng dự án PaynetCoin (PAYN), quảng bá là đồng tiền có thể “thanh toán toàn cầu” nhưng thực chất chỉ là mô hình đa cấp kim tự tháp. Chúng hứa hẹn lãi 5 - 9%/tháng, cho phép quy đổi sang USD và tuyên bố được đăng ký tại Mỹ, song không có đại lý nào chấp nhận. Kết quả, hàng nghìn người sập bẫy, mất hàng trăm tỷ đồng. 

Nghiêm trọng nhất, tại Đồng Nai, Công an đã triệt phá đường dây Matrix Chain (MTC), chiếm đoạt gần 10.000 tỷ đồng từ hàng chục nghìn nhà đầu tư. Đây được xem là vụ lừa đảo tiền ảo lớn nhất từng xảy ra tại Việt Nam, với chiêu trò huy động vốn đa cấp và cam kết lợi nhuận cao gấp nhiều lần tiền gửi ngân hàng. 

Các dự án tiền ảo thường đánh vào niềm tin của nhà đầu tư bằng công thức quen thuộc: hứa hẹn lãi suất cao bất thường, cam kết “không rủi ro”, thậm chí đưa ra “bảo hiểm vốn”. Khi giá đồng tiền sụt giảm, nhóm tổ chức vẫn trấn an cộng đồng bằng những định hướng mới, trì hoãn sự sụp đổ để tiếp tục thu hút vốn. 

Nhận diện dấu hiệu rủi ro 

Trung tá Nguyễn Tuấn Cường (Phòng 4, Cục An ninh mạng và Phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao - A05, Bộ Công an) cảnh báo: Qua công tác nghiệp vụ, lực lượng chức năng đã nhận diện nhiều dấu hiệu đặc trưng của các dự án lừa đảo liên quan tài sản ảo, tài sản mã hóa.  

Thứ nhất, về mặt lãi suất, đối tượng đưa ra mức lãi suất cao bất thường so với các mô hình  kinh doanh khác như cung cấp mức lãi suất lên đến 1%/ngày. Như vậy, không có một mô hình kinh doanh truyền thống hay mô hình  kinh doanh như hiện nay có thể đáp ứng mức lãi suất cao như vậy. 

Thứ hai, không có rủi ro khi đầu tư. Thông thường, đối tượng sẽ đưa ra chiêu bài bảo hiểm vốn cho nhà đầu tư. Trong trường hợp này, đối tượng chấp nhận đưa bảo hiểm rủi ro cho nhà đầu tư. Từ đó, tạo tâm lý thoải mái, sẵn sàng nộp tiền vào để đầu tư các dự án của các đối tượng. 

Thứ ba, đưa ra viễn cảnh trong tương lai, xây dựng dự án có thể thay thế đồng bitcoin. Hiện giá trị của đồng bitcoin rơi vào khoảng 110.000 USD/đồng. Khi quảng bá dự án này sẽ thay thế đồng bitcoin, đưa kỳ vọng cho người đầu tư rằng khi đầu tư vào thời điểm này, trong tương lai thu được mức lợi nhuận khổng lồ. Chính vì vậy, dẫn tới việc người dân tham gia đầu tư vào lĩnh vực tài sản ảo, tài sản mã hoá ngày càng đông. 

Tại tọa đàm "Bảo vệ tài chính cá nhân - Làm chủ đồng tiền", Đại tá, TS Nguyễn Hồng Quân, Giám đốc Trung tâm huấn luyện (A05), chia sẻ: Các thủ đoạn lừa đảo trên không gian mạng phong phú và mỗi ngày một diễn biến. Tuy nhiên, các chiêu trò này đều nhắm vào hai bản năng cơ bản nhất của con người là sự sợ hãi và lòng tham. 

Theo Đại tá, TS Nguyễn Hồng Quân, để chống lừa đảo, mỗi người phải “tiêm” cho mình những liều "vắc xin" tăng cường hiểu biết, từ đó chế ngự nỗi sợ hãi và lòng tham. Cần cảnh giác trước "tất cả những nguồn lợi tự nhiên từ trên trời rơi xuống". Ông Quân khuyến cáo: Bất kỳ cơ hội đầu tư nào có lợi nhuận siêu cao mà dễ dàng đều cần được xem xét kỹ lưỡng. Luôn áp dụng "nguyên tắc về kiểm tra" trước khi thực hiện bất kỳ hành động nào trên không gian mạng, đặc biệt là các giao dịch tài chính. Chúng ta cần phải tiếp nhận tỉnh táo và có quy tắc tiếp nhận.  

Hiện Việt Nam có khoảng 20 triệu người sở hữu tài sản số, nhưng tiền ảo chưa được công nhận là phương tiện thanh toán, các tổ chức tín dụng cũng bị cấm cung ứng dịch vụ liên quan. Bước ngoặt xuất hiện ngày 9/9/2025 khi Chính phủ ban hành Nghị quyết 05 về thí điểm thị trường tài sản mã hóa. Quốc hội cũng đã thông qua Luật Công nghiệp công nghệ số (có hiệu lực từ 1/1/2026), chính thức coi tài sản mã hóa là một loại tài sản theo Bộ luật Dân sự. Đây là cơ sở pháp lý đầu tiên để quản lý thị trường, đồng thời ngăn chặn tình trạng huy động vốn trái phép. 

Các chuyên gia khuyến nghị nhà đầu tư Việt Nam nên tham gia qua sàn giao dịch nội địa được cấp phép trong thời gian tới. Đây là cách vừa đảm bảo quyền lợi hợp pháp, vừa góp phần giúp Việt Nam thoát khỏi danh sách xám của Lực lượng đặc nhiệm tài chính về chống rửa tiền (FATF). 

Trung tá Nguyễn Tuấn Cường khuyến cáo: "Khi người dân muốn tham gia vào các dự án đầu tư tài sản ảo, tài sản mã hoá cần phải tìm hiểu kỹ về dự án đó, cụ thể về lộ trình phát triển, đội ngũ phát triển, đừng tin tưởng vào những người có ảnh hưởng trên không gian mạng như KOLs (người có ảnh hưởng trên mạng xã hội), KOCs (người tiêu dùng có sức ảnh hưởng lớn trên thị trường). Khi họ quảng bá về những dự án đó, cần phải thật sự tìm hiểu và hiểu về dự án đó. Bên cạnh đó, chúng ta cần nhận thức rõ ràng về những rủi ro tiềm ẩn khi tham gia đầu tư vào các dự án tài sản ảo, tài sản mã hoá, bởi lợi nhuận luôn luôn đi kèm với rủi ro. 

Châu Anh