Tinh giản để vừa sàng lọc, vừa nâng cao nguồn lực
Cuộc cách mạng sắp xếp, tinh giản là một trong những đột phá để giúp nền báo chí cách mạng Việt Nam “vươn mình” phát triển chuyên nghiệp, hiện đại ở tuổi 100.
Tuy nhiên, bên cạnh những thuận lợi, đối với công tác sắp xếp, tinh gọn theo tinh thần Nghị quyết số 18-NQ/TW của Đảng, báo giới cũng chịu sự tác động không nhỏ bởi những khó khăn do nguyên nhân chủ quan, khách quan. Các cơ quan báo chí thuộc diện sắp xếp, tinh giản đều có sự biến động rất lớn. Ước tính khoảng 41.000 người làm việc liên quan đến báo chí bị tác động, trong đó có đến cả ngàn người làm báo (trong biên chế, lao động hợp đồng dài hạn, ngắn hạn) có nguy cơ mất vị trí việc làm, thu nhập; có gia đình cả hai vợ chồng cùng làm trong một cơ quan báo thuộc diện tinh giản…
“Thời điểm cuối năm 2024 và cũng là dịp áp Tết Nguyên đán Ất Tỵ 2025, báo giới nói chung, nhất là các nhà báo trong diện sắp xếp, tinh gọn cũng tâm tư, lo ngại lắm. Vì trong đó, nhiều người là học trò cũ của tôi, có người trước đó còn đang giữ vị trí lãnh đạo, quản lý báo chí cấp tổng cục, cấp vụ. Đêm chuyển giao sang năm mới 2025, xem chương trình truyền hình cuối cùng của các đồng nghiệp VTC, VOVTV, Nhân Dân TV, V-NEWS, họ rơi nước mắt nói lời chia tay khán giả mà cảm thương. Họ đã khóc không phải chỉ vì lo lắng mà còn khóc vì đã có nhiều năm gắn bó với nghề”, PGS, TS Hà Huy Phượng, Giảng viên cao cấp Học viện Báo chí và Tuyên truyền chia sẻ.
Nhìn lại lịch sử báo chí, PGS, TS Hà Huy Phượng cho biết, cách đây 35 năm, chúng ta đã từng có một “cuộc cách mạng” tinh giản. Đó là tháng 10/1989, Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng (nay là Thủ tướng Chính phủ) đã ký, ban hành Quyết định số 176-QĐ/HĐBT “về sắp xếp lại lao động trong các đơn vị kinh tế quốc doanh”. Đây được coi như “cuộc cách mạng tinh giản lần thứ nhất”. Cuộc cách mạng này cũng đã tác động không nhỏ đến đời sống xã hội cũng như tư duy, nếp nghĩ, cách làm của người dân, trong đó có các cơ quan báo chí và đội ngũ nhà báo cách mạng Việt Nam. Nhiều cơ quan báo chí sáp nhập; nhiều nhà báo thuộc diện tinh giản biên chế buộc phải nghỉ việc hoặc về hưu sớm. Lúc này, đời sống của người dân nói chung, các nhà báo nói riêng gặp muôn vàn khó khăn.
“Đã là cách mạng, cái đích lớn nhất là giành thắng lợi. Thành công nào cũng phải chấp nhận đổ mồ hôi, xương máu, sự hy sinh. Cuộc cách mạng sắp xếp, tinh giản lần này của chúng ta là hướng đến mục tiêu tốt đẹp để đất nước vươn mình, để báo chí cách mạng Việt Nam phát triển ở tầm cao mới. Chúng ta phải vì lợi ích chung, gạt bỏ, chấp nhận hy sinh cá nhân, cùng nhau đoàn kết, sáng tạo để thích ứng và quản trị tốt sự thay đổi trong sắp xếp, tinh giản, góp phần thực hiện thắng lợi Nghị quyết số 18-NQ/TW của Đảng”, ông Phượng nhấn mạnh.
Theo nhà báo Trần Nghị, Tổng biên tập Tạp chí Tổ chức nhà nước và Lao động, xu hướng tinh giản và sáp nhập các cơ quan báo chí đang trở thành một phần không thể tách rời của bức tranh truyền thông hiện đại, phản ánh sự thích nghi của các cơ quan báo chí trước những biến động lớn về kinh tế, công nghệ và hành vi tiêu dùng thông tin. Một trong những nguyên nhân chính dẫn đến xu hướng này là để giảm thiểu lãng phí về chi phí vận hành cũng như nhân sự.
Công nghệ hiện đại cũng đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy xu hướng này. Sự xuất hiện của trí tuệ nhân tạo (AI) và các công cụ tự động hóa đã thay thế nhiều công đoạn sản xuất nội dung truyền thống, từ viết bài, biên tập đến quản lý xuất bản. Điều này không chỉ giúp tiết kiệm nguồn lực mà còn mở ra khả năng đổi mới, cho phép các cơ quan báo chí tập trung vào việc sáng tạo những nội dung chuyên sâu và độc đáo hơn. Tuy nhiên, sự tinh giản và sáp nhập không chỉ mang tính bắt buộc mà còn là cơ hội để các tòa soạn hợp tác với nhau, tận dụng thế mạnh của từng bên để cải thiện hiệu quả hoạt động.
“Sự sụt giảm nhân sự sau tinh giản thường đi kèm với quá trình tái cấu trúc, giúp các cơ quan báo chí tập trung hơn vào những nhân sự thực sự có năng lực, linh hoạt và sẵn sàng thích nghi với sự thay đổi. Đây là cơ hội để ngành báo chí sàng lọc những vị trí không còn phù hợp, đồng thời đầu tư vào những kỹ năng và vị trí chiến lược hơn, chẳng hạn phát triển nội dung số, phân tích dữ liệu hoặc quản lý truyền thông đa nền tảng. Ngoài ra, với đội ngũ gọn nhẹ hơn, các cơ quan, tổ chức nói chung, báo chí nói riêng có thể vận hành hiệu quả hơn, rút ngắn quy trình ra quyết định, từ đó phản ứng nhanh hơn trước những thay đổi của thị trường”, TS Trần Nghị nhấn mạnh.
Ngoài gọn và tinh, báo chí phải đổi mới sáng tạo để giữ vững vị thế “ngọn hải đăng truyền thông”
Theo ông Nguyễn Trọng Nghĩa, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, việc thực hiện chủ trương sắp xếp, tinh gọn các cơ quan báo chí lần này rất quan trọng, rất cần thiết đối với nền báo chí cách mạng. Đây không chỉ đơn thuần là việc tinh gọn bộ máy, giảm đầu mối, giảm số lượng cơ quan báo chí một cách cơ học mà mục tiêu cao nhất, quan trọng nhất “nâng cao chất lượng, hiệu quả thông tin, tuyên truyền trên báo chí, để mỗi cơ quan báo chí mạnh hơn, để mỗi người làm báo tự tin hơn, yêu, đam mê và nhiệt huyết với nghề nghiệp của mình hơn, vững tin xây dựng kỷ nguyên mới của báo chí cách mạng Việt Nam khi bước vào dấu mốc 100 năm Báo chí cách mạng Việt Nam”.
Ông Nguyễn Trọng Nghĩa khẳng định, Đảng, Nhà nước sẽ có cơ chế chính sách bảo đảm quyền lợi cho cơ quan báo chí, những người làm báo bị tác động của việc sắp xếp, tinh gọn; sẽ có chính sách đầu tư nguồn lực để bảo đảm các cơ quan báo chí sau sắp xếp hoạt động ổn định và phát triển.
Trong thư chúc mừng của Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam gửi đến những người làm báo nhân kỷ niệm 100 năm ngày Báo chí cách mạng Việt Nam, ông Lê Quốc Minh, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó trưởng Ban Tuyên giáo - Dân vận Trung ương, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam nhấn mạnh, nền Báo chí cách mạng Việt Nam bước sang hành trình phát triển mới cũng đúng vào thời khắc đất nước đang bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc. Chính lúc này, hơn bao giờ hết, những người làm báo, cơ quan báo chí bên cạnh việc tiếp tục gìn giữ bản lĩnh chính trị vững vàng, cái tâm sáng, tinh thần nhân văn, sự chính trực với nghề còn phải thắp sáng ngọn lửa đổi mới sáng tạo.
"Báo chí cách mạng Việt Nam khi bước vào dấu mốc 100 năm, bên cạnh việc giữ vững tính định hướng, lập trường một lòng theo Đảng phục vụ nhân dân, phục vụ đất nước, ngoài việc phải "gọn" và "tinh" theo tinh thần Nghị quyết 18-NQ/TW còn phải cấp thiết đổi mới sáng tạo, đổi mới sáng tạo liên tục, mạnh mẽ hơn nữa, tìm kiếm các giải pháp phát triển để có thể chinh phục độc giả, khán thính giả trên những nền tảng mới, tạo sự khác biệt giữa báo chí với các kênh truyền thông khác. Chỉ có hiện thực hóa hiệu quả các mô hình đổi mới, sáng tạo thành công mới có thể giúp báo chí phát triển thực sự bền vững, chuyên nghiệp, sáng tạo và nhân văn, tiếp tục giữ vững vị thế là phương tiện truyền thông chủ lực, thiết yếu, là ngọn hải đăng truyền thông dẫn dắt định hướng dư luận xã hội, định hướng cho người dân giữa biển cả thông tin thời đại số", Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam bày tỏ.
