Dân số cao tuổi tại Nhật Bản tăng nhanh đã khiến cả doanh nghiệp và người lao động phải thay đổi cách nhìn nhận về tuổi nghỉ hưu. Tại Nhật Bản, 5,4 triệu người từ 70 tuổi trở lên vẫn đang lao động, trong khi trước đây 60 tuổi từng được coi là độ tuổi nghỉ hưu phổ biến.
Tại Tenpos Holdings, công ty chuyên cung cấp thiết bị nhà bếp, ông Keno Nagasaki, 82 tuổi, ngoài việc đảm nhiệm các vấn đề về bảo hiểm và lao động, ông cũng tham gia đào tạo và giáo dục an toàn cho nhân viên lớn tuổi. Ông được đồng nghiệp tin tưởng và xin lời khuyên về cuộc sống cá nhân.
Trước khi gia nhập Tenpos năm 2006, ông Nagasaki từng là giáo viên trong nhiều năm. Ở tuổi ngoài 50, ông quyết định rẽ hướng sang lĩnh vực mới. “Tôi không lo lắng về sự khác biệt tuổi tác với mọi người. Chỉ cần còn sự tò mò, tôi vẫn muốn tiếp tục làm việc”, ông chia sẻ.
Khi mới được thành lập năm 1997, Tenpos Holdings ban đầu gặp khó khăn trong việc tuyển dụng lao động. Đến năm 2005, công ty đã bỏ quy định về độ tuổi nghỉ hưu. Vì vậy, hiện hơn 30% nhân viên tại công ty chính của Tenpos trên 60 tuổi.
Ông Atsushi Morishita, 78 tuổi, nhà sáng lập kiêm chủ tịch công ty Tenpos Holdings cho rằng, những người ở tuổi 60 vẫn còn trẻ. Trong thời kỳ thiếu hụt lao động, các nhà quản lý cần tìm kiếm những “người lớn tuổi có giá trị”.
Trước đây, 60 là tuổi nghỉ hưu phổ biến tại các công ty Nhật Bản. Tuy nhiên, luật lao động sửa đổi năm 2013 yêu cầu doanh nghiệp Nhật Bản giữ lại nhân viên nếu họ muốn làm việc đến năm 65 tuổi. Đến năm 2021, các công ty được yêu cầu tạo điều kiện để nhân viên có thể làm việc đến năm 70 tuổi. Tại những khu vực thiếu hụt lao động nghiêm trọng, các doanh nghiệp thậm chí có những chính sách mở rộng hơn so với quy định về độ tuổi lao động.
Tại công ty bảo trì tòa nhà Seisei Server ở Shizuoka phía Nam Tokyo, 25% trong số 380 nhân viên đã trên 70 tuổi. Ngay từ khi thành lập, công ty đã tập trung tuyển dụng lao động lớn tuổi. Đến năm 2021, công ty này bãi bỏ quy định về tuổi nghỉ hưu bắt buộc.
Theo khảo sát năm 2023 của Bộ Lao động Nhật Bản với khoảng 230.000 công ty, 42% doanh nghiệp cho phép nhân viên làm việc đến 70 tuổi hoặc hơn. Tỷ lệ này gấp đôi năm 2013. Nhật Bản hiện có 5,4 triệu lao động thuộc nhóm tuổi này, tăng 70% so với năm 2014. Tại Nhật Bản, trung bình tỷ lệ lao động từ 65 tuổi trở lên chiếm 14% tổng số lao động trên toàn quốc nhưng tỷ lệ này lại tăng lên 16 - 17% trong các ngành chăm sóc sức khỏe và xây dựng, vốn đang thiếu hụt nhân lực nghiêm trọng. Sự gia tăng số lượng lao động lớn tuổi tại nơi làm việc đang tạo ra những thay đổi trong cách thực hiện và đánh giá công việc của các công ty.
Tại viện dưỡng lão Gashouen, 15% người lao động từ 70 tuổi trở lên. Những nhân viên này được phân công ca làm việc nhẹ nhàng hơn vào ban ngày, với lịch làm việc ngắn khoảng 2 - 3 lần mỗi tuần tùy theo tình trạng sức khỏe.
Các tập đoàn lớn cũng điều chỉnh chính sách về độ tuổi và đãi ngộ đối với nhân viên lớn tuổi. Công ty sản xuất đồ ăn nhẹ Calbee từ tháng 4/2024 đã cho phép nhân viên có kỹ năng chuyên môn tiếp tục làm việc đến hơn 60 tuổi mà không có sự khác biệt về tiền lương và phúc lợi. Công ty sản xuất điều hòa Daikin Industries cũng mở rộng phạm vi nhận thưởng cho nhân viên tái tuyển dụng từ 60 tuổi trở lên.
Ông Takashi Sakamoto, nhà nghiên cứu tại Recruit Works Institute cho rằng: “Nếu nhiều người lớn tuổi làm việc tích cực hơn, chi phí bảo hiểm xã hội sẽ giảm. Tuy nhiên, cần có sự hợp tác giữa khu vực công và tư mạnh mẽ hơn để khuyến khích việc làm cho người lao động lớn tuổi, như các ưu đãi thuế cho doanh nghiệp”.
BÙI ANN (theo Nikkei)
